تملک برده (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مالک شدن را تَمَلُّک گویند و در اینجا مراد از تملک، برده بوده و از آن صحبت می‌کند. و آیاتی که در این مقاله کنکاش می‌شود راجع به کنیزان صدر
اسلام است.
... فانکحوا ما طاب... فان خفتم الاتعدلوا فوحدة او ما ملکت‌ایمـنکم...
«و اگر می‌ترسید از اینکه (به هنگام
ازدواج با دختران یتیم)
عدالت را رعایت نکنید، (از ازدواج با آنان، چشم پوشی کنید و) با زنان پاک (دیگر) ازدواج نمایید، دو یا سه یا چهار همسر، و اگر می‌ترسید عدالت را (درباره همسران متعدد) رعایت نکنید تنها یک همسر بگیرید، و یا از زنانی که مالک آنهایید هستید استفاده کنید. این کار، بهتر از
ظلم و ستم جلوگیری می‌کند». (مقصود
آیه این نیست که رعایت عدالت در مورد کنیزان لازم نیست و می‌توان در
حق آنان ستم کرد، بلکه از جهت تشریع نشدن
حق همخوابگی برای کنیزان، اجرای عدالت بین آنان آسان‌تر خواهد بود».
و المحصنـت من النسآء الا ما ملکت ایمـنکم...
«و زنـان شـوهـردار (بـر شما
حرام است) مگر آنها را که مالک شده‌اید، اینها احکامی اسـت که
خداوند بر شما مقرر داشته و زنان دیگر غیر از اینها (که گفته شد) برای شما
حلال اسـت، کـه بـا‌امـوال خـود آنـهـا را
اختیار کنید در حالی که پاکدامن باشید و از
زنا خـودداری نـمـایـیـد، و زنانی را که
متعه می‌کنید
مهر آنها را،
واجب است بپردازید و گناهی بر شما نیست نسبت به آنچه با یکدیگر توافق کرده‌اید بعد از تعیین مهر، خداوند دانا و
حکیم است».
و من لم یستطع منکم طولا ان ینکح المحصنـت المؤمنـت فمن ما ملکت‌ایمـنکم من فتیـتکم المؤمنـت.... .
«و آنـهـا کـه تـوانایی
ازدواج با زنان (آزاد) پاکدامن با
ایمان ندارند می‌توانند با زنـان پـاکدامن از بردگانی با
ایمان که در
اختیار دارید ازدواج کنند، خدا آگاه به ایمان شماست، و همگی اعضای یک پیکرید، و آنها را به
اجازه صاحبان آنان ازدواج نمایید و مهر آنـهـا را به خودشان بدهید، مشروط بر اینکه پاکدامن باشند نه مرتکب
زنا بطور آشکار شـونـد و نـه دوسـت پـنـهـانـی بـگـیـرنـد، و در صـورتـی کـه
محصنه باشند و مرتکب عمل منافی
عفت شوند نصف مجازات زنان آزاد را خواهند داشت، این
اجازه (ازدواج با کنیزان) برای آنها است که (از نظر
غریزه جنسی) شدیدا در زحمت باشند و اگر خودداری کنید (از ازدواج با آنان) برای شما بهتر است و خداوند آمرزنده و مهربان است».
.. او ما ملکت ایمـنهم...
«تنها آمیزش جنسی با همسران و کنیزانشان دارند که در بهره‌گیری از آنها
ملامت نمی‌شوند».
جمله: (الا ما ملکت ایمانکم) در این مقام خواهد بود که
حکم منعی که در محصنات بود از کنیزان محصنه بردارد، یعنی بفرماید زنانی که
ازدواج کرده‌اند، و یا بگو شوهر دارند، ازدواج با آنها حرام است به استثنای کنیزان که در عین اینکه شوهر دارند ازدواج با آنها
حلال است به این معنا که صاحب کنیز که او را شوهر داده می‌تواند بین کنیز و شوهرش حائل شود، و در
مدت استبرا نگذارد با شوهرش تماس بگیرد، و آنگاه خودش با او
هم
خوابگی نموده، دوباره به شوهرش تحویل دهد، که سنت
هم بر این معنا وارد شده است.
و قل للمؤمنـت... و لایبدین زینتهن الا... او ما ملکت ایمـنهن... .
«و به زنان با
ایمان بگو چشم‌های خود را (از نگاه هوس‌آلود) فرو گیرند، و دامان خویش را حفظ کنند، و
زینت خود را جز آن مقدار که ظاهر است آشکار ننمایند، و (اطراف) روسری‌های خود را بر سینه خود افکنند (تا
گردن و
سینه با آن پوشانده شود) و زینت خود را آشکار نسازند مگر برای شوهرانشان یا پدرانشان یا پدر شوهرانشان یا پسرانشان یا پسران همسرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان
هم کیششان یا بردگانشان (کنیزانشان) یا افراد سفیه که تمایلی به
زن ندارند یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند، آنها هنگام راه رفتن پای‌های خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانیشان دانسته شود. (و صدای خلخال که بر پا دارند به
گوش رسد) و همگی به سوی خدا بازگردید ای مؤمنان تا
رستگار شوید».
.. والذین یبتغون الکتـب مما ملکت ایمـنکم فکاتبوهم...
«و آنها که وسیله
ازدواج ندارند باید
عفت پیشه کنند تا خداوند آنان را به فضلش بی‌نیاز سازد و بردگانی از شما که تقاضای مکاتبه (قرار داد مخصوص برای آزاد شدن) را دارند با آنها قرار داد ببندید، اگر رشد و صلاح در آنها احساس می‌کنید (و بعد از آزادی توانائی زندگی مستقل را دارند) و چیزی از مال خدا که به شما داده است به آنها بدهید، و کنیزان خود را برای تحصیل متاع دنیا مجبور به خودفروشی نکنید اگر آنها می‌خواهند پاک بمانند، و هر کس آنها را بر این کار
اکراه کند (سپس پشیمان گردد) خداوند بعد از این
اکراه،
غفور و
رحیم است (
توبه کنید و برای همیشه این عمل ننگین را ترک گوئید)».
یـایها الذین ءامنوا لیستـذنکم الذین ملکت ایمـنکم...
«ای کسانی که
ایمان آورده‌اید باید بردگان شما و همچنین کودکانتان که به
حد بلوغ نرسیده‌اند در سه
وقت از شما
اجازه بگیرند: قبل از
نماز فجر، و در نیمروز هنگامی که لباس‌های (معمولی) خود را بیرون می‌آورید، و بعد از
نماز عشاء، این سه وقت خصوصی برای شما است، اما بعد از این سه وقت گناهی بر شما و بر آنها نیست (که بدون
اذن وارد شوند) و بر گرد یکدیگر
طواف کنید (و با صفا و صمیمیت به یکدیگر خدمت نمائید) اینگونه خداوند آیات را برای شما تبیین می‌کند و خداوند عالم و حکیم است».
یـایها النبی انا احللنا لک ازوجک التی ءاتیت اجورهن وما ملکت یمینک مما افاء الله علیک... قد علمنا ما فرضنا علیهم فی ازوجهم و ما ملکت‌ایمـنهم...
«ای
پیامبر! ما همسران تو را که مهرشان را پرداخته‌ای برای تو
حلال کردیم، و همچنین کنیزانی که از طریق غنائمی که
خدا به تو بخشیده است مالک شده‌ای و دختران عموی تو، و دختران عمه‌ها، و دختران دائی تو و دختران خاله‌ها که با تو
مهاجرت کردند، هر گاه
زن با ایمانی خود را به پیامبر ببخشد (و مهری برای خود قائل نشود) چنانچه پیامبر بخواهد می‌تواند با او ازدواج کند اما چنین ازدواجی تنها برای تو مجاز است نه سایر مؤمنان، ما می‌دانیم برای آنها در مورد همسرانشان و کنیزانشان چه حکمی مقرر داشته‌ایم (و مصالح آنها چه ایجاب می‌کند) این به خاطر آن است که مشکلی (در ادای رسالت) بر تو نبوده باشد، و خداوند آمرزنده و مهربان است».
لایحل لک النساء من بعد ولا ان تبدل بهن من ازوج ولو اعجبک حسنهن الا ما ملکت یمینک...
«بعد از این دیگر زنی بر تو
حلال نیست و نمی‌توانی همسرانت را به همسران دیگری تبدیل کنی (بعضی را
طلاق دهی و همسر دیگری بجای او برگزینی) هر چند جمال آنها مورد توجه تو واقع شود، مگر آنچه که به صورت کنیز در
ملک تو در آید و
خداوند ناظر و مراقب هر چیز است (و به این ترتیب فشار قبائل را در
اختیار همسر از آنها، از تو برداشتیم)».
لا جناح علیهن فی ءابائهن... و لا ما ملکت‌ایمـنهن.... .
«بر آنها (همسران پیامبر) گناهی نیست که با پدران، و فرزندان، و برادران، و فرزندان برادران، و فرزندان خواهران خود، و زنان مسلمان و بردگان خویش (بدون
حجاب و پرده تماس بگیرند) و تقوای الهی را پیشه کنید که
خداوند بر هر چیزی آگاه است».
.. او ما ملکت‌ایمـنهم...
«و آمیزش جنسی جز با همسران و کنیزان (که در
حکم همسرند) ندارند ولی در بهره‌گیری از اینها مورد سرزنش نخواهند بود».
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۱۹۵، برگرفته از مقاله «تملک برده».
