تشبیه به انفاق ریایی (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

قرآن کریم بی اثر بودن انفاق توام با منت و اذیت، را به انفاق ریایی کافران تشبیه شده است.

---

در آیه ۲۶۴ سوره بقره، بی اثر بودن انفاق توام با منت و اذیت، به انفاق ریایی کافران تشبیه شده است:
یا ایها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن والاذی کالذی ینفق ماله رئاء الناس ولا یؤمن بالله والیوم الآخر فمثله کمثل صفوان علیه تراب فاصابه وابل فترکه صلدا لا یقدرون علی شیء مما کسبوا والله لا یهدی القوم الکافرین. «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، صدقه‌های خود را با منت و آزار، باطل مکنید، مانند کسی که مالش را برای خودنمایی به مردم، انفاق می‌کند و به خدا و روز بازپسین ایمان ندارد. پس مثل او همچون مثل سنگ خارایی است که بر روی آن، خاکی (نشسته) است، و رگباری به آن رسیده و آن (سنگ) را سخت و صاف بر جای نهاده است. آنان (ریاکاران) نیز از آنچه به دست آورده‌اند، بهره‌ای نمی‌برند؛ و خداوند، گروه کافران را هدایت نمی‌کند.»

۱.۱ - دو مثال جالب در انگیزه‌های انفاق

در دو آیه بالا، نخست اشاره به این حقیقت شده که افراد با ایمان نباید انفاقهای خود را به خاطر منت و آزار، باطل و بی اثر سازند.
سپس دو مثال جالب برای انفاقهای آمیخته با منت و آزار و ریاکاری و خودنمایی و همچنین انفاقهایی که از ریشه اخلاص و عواطف دینی و انسانی سرچشمه گرفته بیان می‌کند.
می‌فرماید: "‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخششهای خود را با منت و آزار باطل نسازید" (یا ایها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذی).
سپس این عمل را تشبیه به انفاقهایی که توام با ریاکاری و خودنمایی است می‌کند، می‌فرماید: " این همانند کسی است که مال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کند و ایمان به خدا و روز رستاخیز ندارد" (کالذی ینفق ماله رئاء الناس و لا یؤمن بالله و الیوم الآخر).
و بعد می‌افزاید: " (کار او) همچون قطعه سنگ صافی است که بر آن (قشر نازکی از) خاک باشد (و بذرهایی در آن افشانده شود) و باران درشت به آن برسد، (و خاک و بذرها را بشوید) و آن را صاف رها سازد آنها از کاری که انجام داده‌اند چیزی به دست نمی‌آورند" (فمثله کمثل صفوان علیه تراب فاصابه وابل فترکه صلدا لا یقدرون علی شی ء مما کسبوا). (" صفوان" به معنی قطعه سنگ بزرگ و صاف است که چیزی در آن نفوذ نمی‌کند و چیزی بر آن قرار نمی‌گیرد، و" وابل" به معنی باران سنگین دانه درشت است، و لذا به کارهای سخت و سنگین و مصیبت بار نیز اطلاق شده است، و" صلدا" نیز به معنی سنگ صافی است که چیزی بر آن نمی‌روید.)
چه تعبیر لطیف و رسا و گویایی؟! قطعه سنگ محکمی را در نظر بگیرید که قشر رقیقی از خاک روی آن را پوشانده باشد و بذرهای مستعدی نیز در آن خاک
افشانده شود و در معرض هوای آزاد و تابش آفتاب قرار گیرد، سپس باران دانه درشت پر برکتی بر آن ببارد، با اینکه تمام وسایل نمو و رشد در اینجا فراهم است، ولی به خاطر یک کمبود، همه چیز از بین می‌رود و این باران کاری جز این نمی‌کند که آن قشر باریک را همراه بذرها می‌شوید و پراکنده می‌سازد و سنگ سخت غیر قابل نفوذ را که هیچ گیاهی بر آن نمی‌روید با قیافه خشونت بارش آشکار می‌سازد، چرا که بذرها در محل نامناسبی افشانده شده بود، ظاهری آراسته و درونی خشن و غیر قابل نفوذ داشت و تنها قشر نازکی از خاک روی آن را گرفته بود، در حالی که پرورش گیاه و درخت نیاز به خاک عمیقی دارد که برای پذیرش ریشه‌ها و ذخیره آب و تغذیه گیاه آماده باشد.
این گونه است اعمال ریاکارانه و انفاقهای آمیخته با منت و آزار که از دلهای سخت سرچشمه می‌گیرد و صاحبانش هیچ بهره‌ای از آن نمی‌برند و تمام زحماتشان بر باد می‌رود.
و در پایان آیه می‌فرماید: " و خداوند گروه کافران را هدایت می‌کند" (و الله لا یهدی القوم الکافرین).
اشاره به اینکه خداوند توفیق هدایت را از آنها می‌گیرد چرا که با پای خود، راه کفر و ریا و منت و آزار را پوییدند، و چنین کسانی شایسته هدایت نیستند، و به این ترتیب انفاقهای ریایی و آمیخته با منت و آزار، همه در یک ردیف قرار گرفته‌اند.

---