بیست و پنج رساله فارسی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تالیف
علامه مجلسی ، در بارهی مسائلی اعتقادی،
فقه ،
تفسیر ،
حدیث ، هیئت، و دیگر مسائلی از این قبیل به
زبان فارسی است که توسط سید مهدی رجائی تحقیق و گرد آوری شده و این فعالیت زیر نظر
سید محمود مرعشی در سال ۱۴۱۲ ق انجام گرفته است.
کتاب دارای رسائل متعددی است که برای توضیح بیشتر دربارهی محتویات این رسائل به ذکر مختصری از آن می‌پردازیم.
رساله ی اول: ترجمه
خطبه توحیدیه امام رضا علیه‌السّلام
در معرفی ذات باری تعالی و توحید است، که در اکثر کتب حدیث منقول است، همچون
عیون اخبار الرضا علیه‌السّلام ، و توحید
شیخ صدوق ،
امالی شیخ مفید ،
امالی شیخ طوسی ، و احتجاج مرحوم
طبرسی قدس الله اسرارهم. خطبه توحیدیه پس از امر ولایت عهدی آن حضرت ایراد گردیده است، و در آن راههای معرفت و خداشناسی به نحو مبسوط بیان گردیده است، این رساله ترجمه بسیار ساده و روان خطبه مذکور می‌باشد و به مناسبت ترجمه فقرات خطبه متعرض بعض نکات بسیار مهم و علمی می‌شوند.
دوم: رساله ترجمه قصیده دعبل خزاعی. ابتداء بحث از سند قصیده می‌شود که در کتب
شیعه و
سنی وارد شده است، و شرح مبسوطی از جریان متعلق به قصیده ایراد نموده، و در این رساله ابتداء یک یا دو
بیت را ایراد می‌نماید و پس از ترجمه پیرامون آن صحبت می‌نماید، و انصافا یکی از ترجمه‌های بسیار جالب و گویا بر این قصیده شریفه است.
سوم: رساله تحقیق در حدیث عدم احتساب عمر زائران
امام حسین علیه‌السّلام بواسطه حدیث منقول از
امام باقر و
صادق علیه‌السّلام است که فرمودند: به درستی که حق تعالی در عوض شهادت سید الشهداء علیه‌السّلام چند چیز به او عطا فرمود که یکی از آنها عدم شمارش ایام
زیارت ، از عمر زائران آن حضرت و پاسخ به اشکال وارد بر حدیث.
چهارم: رساله تفسیر
آیه نور ، پیرامون حدیثی است که در اصول کافی در تفسیر آیه شریفه وارد شده و مرحوم
علامه مجلسی آن را ترجمه و شرح نموده‌اند.
پنجم: رساله تفسیر آیه «و السابقون الاولون».
اهل سنت به این آیه شریفه بر نیکی خلفای خود و
امامت آنها، استدلال می‌کنند، مرحوم علامه مجلسی قدس سره هفت وجه جواب به آنها می‌دهد، و مطلب را روشن می‌سازد.
ششم: رساله آداب سلوک حاکم با رعیت. از بهترین رساله هائی است که در این زمینه نوشته شده است و کیفیت معامله و رفتار حاکم با رعیت و زیردستان خود بیان می‌فرماید. در دو فصل است، فصل اول: ترجمه عهدنامه
مالک اشتر که در
نهج البلاغه می‌باشد. فصل دوم: در بیان چند حدیث دیگر که در این باب وارد شده است. حدیث اول: نامه
حضرت علی علیه‌السّلام به عثمان بن حنیف والی ایشان در بصره. حدیث دوم: نامه
امام صادق علیه‌السّلام به عبدالله نجاشی حاکم
اهواز ، حدیث سوم: نصایح
حضرت خضر در
مسجد الحرام به منصور دوانیقی.
هفتم: رساله آداب
ماه شعبان که با بهره گرفتن از احادیث
ائمه سلام‌الله‌علیهم درباره ماه شریف شعبان تالیف گردیده، و اذکار و اوراد و ادعیه وارده در این ماه شریف اشاره گردیده است.
هشتم: رساله اختیارات ایام، در بیان
سعادت و نحوست ایام هفته و ماه به جهت ارتکاب اشغال و اعمال، در احادیث
اهل بیت علیهم السلام، که در سه فصل و یک خاتمه است. فصل اول: در ایام ماه. فصل دوم: در ایام هفته. فصل سوم: در بیان رفع نحوست ایام و ساعات. خاتمه در ترجمه حدیث منقول از کتاب دانیال درباره احکام کسوف و خسوف و حوادث هر
سال .
این رساله غیر از رساله کبیره اختیارات الایام است که چاپ سنگی شده، و در بعض تراجم از این رساله به رساله
صغیره اختیارات ایام نام برده شده است.
نهم: رساله ترجمه حدیثی که مرحوم
کفعمی در کتاب
بلد الامین از
امام زین العابدین علیه‌السّلام در فضیلت و
ثواب خواندن
دعای جوشن کبیر روایت نموده است.
دهم: رساله آداب
نماز ، که پیرامون اهمیت نماز و آداب آن نوشته شده، ابتد یک دور مختصر و مفید راجع به اصول الدین، سپس بحثی درباره وجوه اعجاز
قرآن نگاشته‌اند، و بعد وارد مباحث
وضو و
نماز شده‌اند، که آداب وضو و
غسل و نماز و
احکام آنها را بیان فرموده‌اند، و در نهایت شرح و تفسیری از
سوره حمد و
سوره قدر و
توحید نوشته‌اند.
یازدهم: رساله بیان اوقات نماز، ضابطه و قانونی برای استعلام اوقات نماز بیان گردیده، و برای شناخت وقت فریضه ظهر و عصر و نوافل آنها دو راه بیان فرموده‌اند، راه قدم، و راه ساعت، این رساله در سال هزار و نود و هفت تحریر گردیده است.
دوازدهم: رساله فرق
زنان و مردان در احکام
طهارت و صلاة، که چهارده فرق را بیان کرده‌اند.
سیزدهم: رساله
شکیات نماز ، جامع جمیع
احکام شک و سهو در نماز می‌باشد. که در یک مقدمه و پنج فصل و خاتمه می‌باشد.
چهاردهم: رساله
زکات و
خمس و
اعتکاف ، در سه فصل است: فصل اول: در زکات، و در آن سه مبحث است، مبحث اول: در وجوب زکات و عقاب مانع آن مبحث دوم: در اجناسی که در آنها زکات واجب می‌شود، مبحث سوم در مستحقین زکات است.
فصل دوم در خمس است که دو مبحث دارد، اول در چیزهائی که خمس در آن واجب می‌شود، دوم: در مستحقین خمس است. فصل سوم: در بیان فضیلت و کیفیت اعتکاف است.
پانزدهم: رساله تحدید صاع،
علامه مجلسی در مقام جمع بین
احادیث تحدید صاع بر آمده، و نظریه خود و والد خود را بیان می‌فرماید.
شانزدهم: رساله‌ای است در معرفی ناصب و مخالف
اهل بیت علیهم السلام، و بیان حکم مال ناصبی، در این زمینه روایات زیادی ایراد می‌فرمایند.
هفدهم: این رساله بنحو مبسوط راجع به
احکام کفارات است، و هجده مورد از موارد وجوب کفاره را ذکر نموده و متعرض احکام کفارات می‌گردند.
هجدهم: رساله مفتتح الشهور، راجع به ثبوت هلال و اول ماه بنحو مفصل در چند مقصد بحث می‌شود، مقصد اول: در بیان معنی ماه و
سال شمسی و قمری. دوم: در بیان حساب عدد و
کبیسه . سوم: در تحقیق احادیث خمسه. چهارم: تحقیق در حدیثی از کافی. پنجم: تحقیق در حدیث از اقبال
سید بن طاووس . ششم: در حدیث دیگری از اقبال.
این رساله اواخر عمر مؤلف در
ماه شوال سال هزار و صد و نه هجری قمری تالیف گردیده است.
نوزدهم: رساله ماه نو دیدن و ناخن چیدن.
رساله‌ای در بیان آن که هر ماه را بر روی چه چیز باید دید و چه
سوره باید خواند، و در باب ناخن چیدن، سر تراشیدن، جامه نو بریدن و پوشیدن چه روزهائی خوب و چه روزهائی بد است.
بیستم: رساله‌ای مختصر در واجبات
حج و عمره و برخی از مستحبات هر دو در یک مقدمه و سه فصل است. مقدمه: در بیان شرائط حج و عمره و افعال آنها. فصل اول: در آداب حج. دوم در افعال عمره تمتع. سوم در احکام
حج تمتع . و خاتمه در بیان
زیارت نبی و ائمه صلوات الله علیهم اجمعین است.
بیست و یکم: رساله‌ای در، آداب و ادعیه اعمال حج که مؤلف پس از رساله
صغیره تالیف نموده، در دیباچه کتاب می‌نگارد: چون والد ماجد، رسائل
صغیره و کبیره در بیان آداب و احکام حج
بیت الله الحرام تصنیف فرموده بودند، و فقیر نیز رساله
صغیره در این باب تالیف نموده بودم، و بر رساله کبیره ایشان امرار نظر نموده الحاقات کرده بودم، خواستم که رساله مختصری تالیف نمایم که مقصور بر آداب و ادعیه بوده باشد، و احکام را بر رسائل دیگر حواله نمایم. این رساله در سال هزار و هشتاد هجری قمری به پایان رسیده است.
بیست و دوم: رساله صواعق الیهود، در بیان حکم کفار و احکام
جزیه بر اهل کتاب، و چیزهائی که حاکم
مسلمانان باید بر آنها شرط، و از آنها منع کند.
بیست و سوم: رساله‌ای در بیان احکام و آداب گرو بستن در اسب تاختن و تیر انداختن، و همچنین چیزهائی گرو بستن در آنها جایز نیست، که ده شرط برای گرو دوانیدن اسب بیان می‌فرمایند، و هفت شرط برای گرو بر تیر انداختن، و بیان احادیث وارده در فضیلت شمشیر زدن در راه خدا. و نیز خطبه
حضرت علی علیه‌السّلام در تحریص بر جهاد و فضیلت آن به نحو مبسوط ترجمه شده است.
بیست و چهارم: رساله صیغ عقود
نکاح .
رساله‌ای است مختصر در تحریر انحاء صیغ عقود نکاح و انواع تعبیرات آن با در نظر گرفتن غایت
احتیاط که در جمیع امور مستحسن و مرغوب فیه است، در این رساله در مرحله اول وجوه انشاء عقد نکاح دائم ذکر می‌شود، و سپس صیغه
متعه بیان می‌شود و در خاتمه بعضی از صیغ
طلاق ذکر می‌شود.
بیست و پنجم: استفتاءآت فقهی که از علامه مجلسی شده، و به وسیله ملا محمد جعفر بن محمد طاهر خراسانی از شاگردان ایشان، گرد آوری شده است، که پس از تالیف به نظر مرحوم علامه مجلسی رسانده و دارای دویست و هشتاد و شش مساله، در دوازده باب می‌باشد.
در پایان مجموعه ی بیست و پنج جلدی، رساله ی بیان تعداد تالیفات فارسی و عربی علامه چاپ گردیده که از تالیفات سید محمد حسین بن محمد صالح حسینی خواتون آبادی می‌باشد.
شایان ذکر است که آثاری که دراین مجموعه آمده تمام آثار علامه نمیباشد و بعضی از آثار مسلمهی وی را ذکر نکرده و بعضی را که ذکر نموده ناقص بیان فرموده و
استقراء تامی ننموده است.
کتاب حاضر با ذکر عناوین رسائل فارسی علامه و سپس مقدمه‌ای در ۲۵ صفحه از آقای سید مهدی شجائی شروع می‌شود و بعد از آن متن کتاب و سپس فهرست کتاب ذکرشده است.
این کتاب به مناسبت سیصدمین سال، علامه ملا محمد باقر مجلسی تقدیم گشته و توسط نشر کتابخانه ی
آیت‌الله مرعشی نجفی در
قم در چاپ خانه ی سید الشهداء چاپ اول خود را در سال ۱۴۱۲ ق انجام داده است. اساس تحقیق این رساله و اکثر رسائل چاپی در این مجموعه بر نسخه خطی کتابخانه مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی قدس سره به شماره (۱۸۷) می‌باشد.
نرم افزار مجلسیین، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
