الکشکول (شیخ بهایی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الکشکول»، معروف به «کشکول شیخ بهائی»، از نام دارترین تالیفات شیخ بهاء الدین، محمد عاملی، متوفی
سال ۱۰۳۰ ق، در سه جلد و به
زبان عربی می‌باشد، البته اشعار فارسی نیز در آن درج شده است.
کتاب، در
حقیقت مجموعه گران سنگی از علوم و معارف مختلف می‌باشد.
کتاب، به صورت یک جنگ آزاد، شامل اشعار و مطالب
نثر مورد
علاقه شیخ بهایی است که برخی از خود وی و برخی، گردآوری وی از دیوان‌ها و کتب مورد علاقه اش بوده است. این مطالب، اغلب، بدون نظم خاصی به دنبال هم آمده‌اند.
در ابتدا، شرح حالی از مؤلف محترم به همراه ذکر آثار و درجه علمی وی مطرح گشته است، سپس متن کتاب که با مقدمه مؤلف محترم، آغاز شده است، درج گردیده است.
می‌توان بهترین منبع برای گردآوری اشعار شیخ بهایی را، کشکول وی دانست؛ تا جایی که به
عقیده برخی از محققان، انتساب اشعاری که در کشکول نیامده است، به وی ثابت نیست (از اشعار و آثار فارسی شیخ بهایی، دو تالیف معروف تدوین شده است؛ یکی، به کوشش سعید نفیسی با مقدمه‌ای ممتع در شرح احوال شیخ بهایی، دیگری، توسط غلام حسین جواهری وجدی که
مثنوی منحول «رموز اسم اعظم» را هم نقل کرده است. با این همه، هیچ یک از آن دو، حاوی تمام اشعار و آثار فارسی شیخ نیست).
«نان و حلوا» که از
مثنویات معروف
شیخ می‌باشد، در
سفر حج و بر وزن
مثنوی مولوی سروده شده است و بهایی، در آن، ابیاتی از
مثنوی را نیز تضمین کرده است. او، این
مثنوی را به طور پراکنده در کشکول خود نیز
نقل کرده و گردآورندگان دیوان فارسی وی، ظاهرا به علت عدم مراجعه دقیق به کشکول، متن ناقصی از این
مثنوی را ارائه کرده‌اند.
کشکول، اثری است که استفاده از آن بسیار دشوار است؛ کتابی است مفصل و بسیار بی نظم که در آن،
احادیث نبوی و تفاسیر قرآنی و قواعد نحوی با داستان‌های سرگرم کننده و براهین هندسی و اشعار منتخب، درهم آمیخته است.
کشکول بهایی، به سه جلد تقسیم یافته که این تقسیم، هیچ دلالتی بر موضوع مجلدات ندارد. تبویب روشن دیگری هم در
کتاب دیده نمی‌شود. مؤلف، خود، در مقدمه کتاب توضیح داده است که چون وی فرصتی برای مرتب نمودن مطالب نداشته، آن‌ها را به همان حال که بوده‌اند رها کرده است.
تنوع
عظیم مطالبی که در کشکول آمده، نشان
وسعت دامنه تحصیلات و علائق ادبی شیخ بهایی است.
کتاب، دارای پاورقی‌های زیادی است که بیشتر پیرامون
ترجمه و توضیح لغات مشکل در متن می‌باشد.
نرم افزار شیخ بهایی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
