النسب‌ (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

«کتاب النسب»، در موضوع شناخت نسب اعراب ، به زبان عربی و در اواخر قرن دوم هجری، توسط ابو عبید، قاسم بن سلام تالیف گردیده است.

---

کتاب، با مقدمه کوتاهی از دکتر سهیل زکار آغاز شده و سپس مقدمه مفصل محقق کتاب، خانم مریم محمد خیر الدرع شروع گردیده و آن گاه متن اصلی کتاب درج شده است. ابو عبید، در این کتاب، در حدود نود مورد از مهم‌ترین انساب عرب را مورد بررسی قرار داده است.

---

مؤلف، نخست، به شرح نسب بنی هاشم پرداخته است، سپس بنی امیه و بنی مطلب بعد انساب بنو نوفل ، بنو عبد الدار ، بنو اسد بن عبد العزی ، بنو زهرة بن کلاب ، بنو تمیم بن مره ، بنو مخزوم ، بنو جمح ، بنو سهم ، بنو عدی بن کعب ، بنو عامر بن لؤی ، بنو سامة بن لؤی بن غالب ، بنو خزیمه ، بنو الحارث بن الفهر ، بنو کنانه ، قاره ، بنو اسد ، ولد هزیل ، بنی تمیم ، رباب ، مزینه ، ضبه ، قیس عیلان ، بنو عبس ، اشجع ، بنو اعصر ، بنو سلیم ، بنو محارب بن خصفه ، جدیله قیس ، هوازن ، عامر بن صعصعه ، کلاب ، هلال ، [[|نصر بن معاویه]] ، نصر غزیه ، ثقیف ، ازد ، انصار ، خزرج ، خزاعه ، اسلم ، بارق ، عتیک ، بنو عمرو بن مازن ، بجیله و خثعم ، کنده ، لخم ، جذام ، عامله ، خولان ، الاشعرون ، مذحج ، نخع ، جدیله و صداء و رهاء ، سعد العشیره ، جعفی ، بنو اود ، بنو زبید ، مراد ، بنو عنس ، طی ، الاجئیون ، همدان ، حمیر ، ایاد ، ربیعة بن نزار ، جحدر ، تیم الله ، حنیفه ، نمر ، عبد القیس ، انمار ، قضاعه ، کلب ، تنوخ ، بنو القین ، بنو نمر بن وبره ، سلیح ، جرم ، بهراء ، بلی ، مهره ، عذره ، جهینة بن زید و بنو نهد بن زید دیگر انسابی هستند که یکی پس از دیگری مورد بررسی مؤلف واقع شده‌اند.همان گونه که اشاره شد، اولین نسب مورد بررسی، بنی هاشم می‌باشد .هاشم دارای فرزندانی به نام‌های عبد المطلب (که مادرش سلمی بنت عمرو بوده)، نضله ، اسد ، صیفی و ابو صیفی بوده است. عبد المطلب نیز فرزندانی به نام‌های عبدالله ، ابو طالب ، زبیر ، عبد الکعبه (که مادرشان فاطمه بنت عمرو بن عائذ بن عمران بن مخزوم بوده است)، عباس ، ضرار (از مادری به نام نتیله بنت جناب بن نمر بن قاسط )، حمزه ، مقوم ، حجل (از زنی به اسم حاله بنت اهیب بن عبد مناف بن زهره) ، ابو لهب ، قثم ، حارث و غیداق . تنها فرزند عبدالله نیز محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، رسول خداست که مادرش آمنه بنت وهب بن عبد مناف بن زهره می‌باشد. فرزندان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نیز عبارتند از: قاسم ، عبدالله (طیب، طاهر)، زینب ، ‌ ام کلثوم ، فاطمه سلام‌الله‌علیهم و رقیه که مادرشان خدیجه بنت خویلد بن اسد بن عبد العزی بوده و ابراهیم که از ماریه قبطیه بوده است. فرزندان ابو طالب بن عبد المطلب، عبارتند از: طالب که فرزندی نداشت، عقیل ، جعفر و علی علیه‌السّلام که مادرشان فاطمه بنت اسد بن هاشم بوده است. مؤلف، بقیه انساب را به همین صورت دنبال کرده است. آنچه به جایگاه کتاب رفعت چندین برابر می‌بخشد، مباحث مهم و نقاط عطف تاریخی، مانند غزوات پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، جریان کشته شدن عثمان بن عفان ، ماجرای نزاع معاویة بن ابی سفیان بر سر خلافت مسلمین با علی بن ابی طالب علیه‌السّلام ، وجود تراث ادبی بی بدیل در کتاب که نمونه آن را در جاهای دیگر سراغ نداریم، آوردن ابیاتی از شعرای عرب توسط مؤلف که در جاهای دیگر نیامده است و نهایتا بهره مندی پنج تن از مشهورترین علمای نسب در میان عرب؛ یعنی ابن الکلبی ، ابو عبیده ، زبیر بن بکار ، ابو اسحق ابراهیم بن محمد عباسی و ابن الاثیر از این اثر، است.

---

فهرست مصادر و مراجع، خلاصه‌ای از کتاب به زبان فرانسه ، فهرست آیات قرآنی ، فهرست احادیث ، فهرست اشعار ، فهرست امثال ، فهرست اماکن، فهرست ایام، فهرست قبایل ، فهرست اعلام و فهرست موضوعات در پایان کتاب ذکر شده است. در پاورقی‌ها، اشاره‌هایی توسط محقق کتاب، به منابع مطالب و احیانا نسخه بدل‌ها و... شده است.

---