الفرق بین الضاد و الظاء فی کتاب الله (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
الفرق بین الضاد و الظاء فی کتاب الله عزّوجلّ و فی المشهور من الکلام
اثر ابی عمرو دانی (متوفای ۴۴۴ هجری قمری) می‌باشد.
تعدادی از حروف عربی از تلفظ خاصی برخوردارند که اگر در تلفظ آنها
دقت کافی نشود چه بسا تبدیل به حرف دیگری شده و معنا و مفهوم کلمه عوض گردد، چون این حروف به نوبه خود در
قرائت قرآن و
نماز به کار گرفته می‌شوند. بنابراین تلفظ صحیح آنها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند از جمله این حروف ضاد است که برخی به اشتباه آن را ظاء نیز تلفظ نموده‌اند. و برای همین بعضی از فقهاء می‌گویند به کسی که در نماز ضاد را به ظاء تبدیل یا بین ضاد و ظاء تمییز قائل نشود اقتداء کردن
جایز نیست.» دانی مؤلف این اثر بعد از این ادامه میدهد که نیاز دانش آموختگان برای شناخت این مسئله و دیدن
غلط تلفظ قراء انگیزه شد که در این موضوع کتاب مستقلی را به رشته تحریر درآورم.
بعد از بررسی این دو حرف و
اشتقاقات آنها در
قرآن کریم متوجه شدیم که کلماتی که حرف ضاد در آنها آمده هم از لحاظ ورود آن در قرآن و هم از لحاظ
اشتقاق زیاد است، از آوردن تمام کلمات ضاد و معانی آنها
صرف نظر و با آوردن تمام کلماتی که در آنها ظاء و
اشتقاقات آن و بررسی معانی آنها زمینه را برای شناخت و
تمییز بین این دو حرف را برای خواننده این اثر مهیا نمودم. و در آخر هم علاوه بر قرآن کریم، آنچه از اشعار کهن هم از لحاظ منظوم و هم از لحاظ
نثر از افراد مشهور رسیده در این اثر
ضبط کردم. مؤلف بعد از این مقدمه، اول به بیان فرق بین این دو حرف از لحاظ مخارج این دو حرف و مشخص نمودن مخرج ضاد و ظاء از لحاظ
علم تجوید می‌پردازد. ابی عمرو دانی، سپس در سی و دو فصل واژه‌هایی که در آنها ظاء بکار رفته و در قرآن آمده مانند
ظن ،
وعظ ،
حظ ،
غیظ ،
نظر ،
انظار ،
ظل ،
انتظار ،
حفظ ،
کظم ،
ظل ، ظله،
ظلم ،
ظلمه ،
عظم ، عظم،
ظهر ،
اظهار ،
ظهار ، مظاهرة، ظما، غلط، ظهر،
یقظه ،
ظعن ،
حظر ،
ظفر ، ظفر،
لفظ ،
فظ، شواظ و لظی و آنها که دارای اشتقاقاتی هستند گردآوری و به شرح معانی مختلف آنها می‌پردازد و در آخر هم ۵۴ کلام مشهور عرب را در به غیر از قرآن بیان می‌کند.
این اثر دارای دو نسخه: نسخه ازهریه و دیگری نسخه مکتبة الوطنیه بدرید (طبعة کشک) بوده و از آنجا که نسخه ازهریه تام و کامل بوده بر آن اعتماد شده است و هرجا اختلافی بوده در پاورقی با عنوان «المطبوع» ذکر شده است. و در اول کتاب، ۱۲۰ مورد
اختلاف درج شده است.
این اثر با کوشش و تحقیق حاتم ضامن چاپ شده است. این اثر، تقریبا در تمام صفحات دارای پاورقی می‌باشد که آدرس
آیات ، اختلاف نسخه و آدرس مطالبی که از آنها در متن استفاده شده آمده است. در پایان کتاب فهرست‌های کامل که عبارتند از: فهرست آیات قرآن،
احادیث شریفه، فهرست
اعلام ، اماکن، فرق، قبائل، امثال، اقوال، قافیه‌ها، فهرست لغات، فهرست موضوعات و فهرست مصادر گنجانده شده است.
ویکی نور دانشنامه تخصصی کتابشناسی و زندگی نامه
