الرد علی أصحاب العدد (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نام كامل كتاب جوابات أهل الموصل في العدد و الرؤية تألیف
شیخ مفید ، محمد بن محمد بن نعمان، از متكلمين و فقهاى بزرگ
شیعه ( ۳۳۶- ۴۱۳ هجرى) می باشد.
شیخ مفید از چهره‌هاى بسيار درخشان شيعه در جهان
اسلام مى باشد. او هم متكلم است و هم
فقیه . ابن نديم در فن دوم از مقالۀ پنجم«
الفهرست » كه در بارۀ متكلمان شيعه بحث مى‌كند، از او به عنوان«
ابن المعلم » ياد كرده و او را ستايش مى‌نمايد. كتاب معروف او در فقه نيز«
المقنعة » است.
ابو یعلی جعفری كه داماد مفيد بوده است، مى‌گويد: « مفيد شبها مختصرى مى‌خوابيد و بقيه شب را به نماز يا مطالعه يا تدريس يا تلاوت
قرآن مجيد مى‌گذرانيد.»
موضوع کتاب
فقه و
احکام شرعی است. شيخ مفيد در اين كتاب ثبوت هلال ماه
رمضان را بررسى نموده و در آن، ماه رمضان را با ديدن
هلال ثابت مى‌داند، كه ممكن است هر ماه ۲۹ يا ۳۰ روز باشد; به خلاف برخى كه آن را فقط ۳۰ روز مى‌دانند.
اين كتاب از ارزش و
اعتبار خاصى برخوردار است، خصوصا با توجه به اين كه بسيارى از ديدگاههاى مهم فقهى
شیخ مفید را شامل مى‌شود. كتاب حاضر بسيار مورد توجه علما و فقهاى
شیعه قرار گرفته و در بسيارى از منابع فقهى و روايى و رجالى به آن
استناد شده و از آن نقل نموده‌اند.
يك نفر از اهالى موصل نامهاى به يكى از شاگردان شيخ مفيد نوشته، از او مى‌خواهد تا از شيخ بپرسد كه ماه رمضان از چه طريقى ثابت مى‌شود و آيا
امکان دارد كه ماه رمضان ۲۹ روز باشد يا نه؟ شيخ مفيد كتاب حاضر را در پاسخ به اين سؤال نگاشته و در آن به بررسى فقهى و تحقيق در رواياتِ اين مسئله پرداخته است.
شيوۀ شيخ در نگارش اين كتاب،
فقه استدلالى و با توجه به ادله فقاهتى و اجتهادى مسئله است، كه بيانگر سبك
اجتهاد فقهاى شيعه در قرون اوليه هجرى مى‌باشد. نكته جالب اينكه شيخ به روشهايى در استدلال استناد كرده كه امروزه نيز در اسلوب‌هاى فقهى به كار مى‌آيد. وى در اين كتاب به آيات
قرآن استناد مى‌كند و قبل از آن، حجيت ظواهر و مفاهيم لفظى آن را به
اثبات مى‌رساند. سپس به
اطلاق عرفى و مفهوم متداول و مسلّمات فقهى و بررسى سند و دلالت روايات مى‌پردازد.
شيخ مفيد، در اين كتاب به نكات ارزشمندى اشاره فرموده كه به برخى از آنها اشاره مى‌كنيم:
۱-
نوادر به رواياتى مى‌گويند كه به آنها عمل نمى‌شود و حجت نيستند.
۲- نبودن روايت در كتاب راوى حديث، دليل بر ضعف آن روايت است.
۳- بسيارى از رواتى كه از آنها روايت نقل كرده را توثيق عام نموده است.
۴- مراد از روايات مخالف با عامه، فقط روايات مسائل
امامت است نه ابواب ديگر.
۵- روايات شاذ و نادر را مى‌توان حمل بر
تقیه كرد، نه روايات مشهورى كه اكثر علما به آن عمل مى‌كنند.
شيخ مفيد غير از اين كتاب دو تأليف ديگر در اين موضوع دارد به نامهاى«
مصباح النور فی علامات أوائل الشهور » و«
جواب أهل الرقّة فی الأهلّة و العدد »، كه در آنها نيز به بررسى راههاى ثبوت ماه مبارك رمضان و ثبوت هلال پرداخته است.
۱- نسخه‌اى در كتابخانه حضرت
آیت الله نجفی مرعشی در شهر مقدس
قم .
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
