استصحاب تقدیری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
استصحاب تقدیری (
شک تقدیری )
حکم به بقا در صورت فرضی بودن
شک لاحق است.
استصحاب تقدیری (شک تقدیری) استصحابی است که شک لاحق در آن، تقدیری (فرضی) است.
هر یک از
یقین سابق و
شک لاحق در
استصحاب ، یا تقدیری است یا فعلی.
یقین و
شک فعلی در مواردی است که
مکلف به وضع خویش توجه داشته و در خارج، برای او یقین سابق به اصل وجود و شک لاحق در
بقا ، بالفعل پیدا شده باشد، اما شک تقدیری در موردی است که شخص، یقین سابق به اصل وجود چیزی دارد، ولی به سبب غفلت ، بالفعل متوجه وضعیت خود نشده تا ببیند شک در بقا دارد یا نه، ولی
یقین دارد که اگر متوجه حال خویش می‌بود، به طور
قطع برای او
شک در بقا پیدا می‌شد، مانند این که کسی ساعت ۱۰ صبح به
حدث یقین دارد، سپس تا ساعت ۲ بعد از ظهر غافل می‌شود، و
نماز ظهر و
عصر را خوانده، بعد متوجه می‌شود که ساعت ۱۰ محدث بوده و نمی‌داند در حالت غفلت
وضو گرفته و
نماز خوانده یا خیر؛ در چنین موردی، شک لاحق که از
ارکان استصحاب است، قبل از نماز به
فعلیت نرسیده، چون شخص غافل بوده است، ولی شک تقدیری دارد؛ به این معنا که اگر توجه پیدا می‌کرد، حتماً برایش شک به وجود می‌آمد.
بعضی از اصولی‌ها، مدعی شده‌اند که با شک تقدیری در بقا هم استصحاب جاری می‌شود، اما بعضی دیگر هم چون مرحوم «
شیخ انصاری » آن را قبول ندارند.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۶۳، برگرفته از مقاله «استصحاب تقدیری».
