بقاء (مفرداتنهجالبلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَقاء (به فتح باء ) یکی از مفردات
نهج البلاغه، به معنای ماندن،
ثبات، باقی ماندن و استمرار میباشد که
حضرت علی (علیهالسلام) در موارد گوناگونی از این واژه استفاده نموده است.
بَقاء به معنای ماندن آمده است.
فنا به معنای نابودی، نیستی، اضمحلال و در مقابل بقا است و در اصطلاح به معنای محوشدن و زوال مشاهده جنبه وجودی
سالک و تعینات امکانی در برابر هستی حقتعالی است.
امام خمینی نیز معتقد است با ظهور وحدت تامه مرتبه بقا و صحو در
سفر سوم رخ میدهد و حق و استعداد اشیا در حضرت اعیان ثابته برای سالک آشکار میشود.
به اعتقاد ایشان، سالک مادامی که گرفتار حب نفس باشد، در سیروسلوک قدم نگذاشته است و اولین قدم سفر الی الله، ترک حب نفس و انانیت است.
وقتی سالک با نفی کثرات اسمایی و صفاتی حجابها از او مرتفع شد به فنای ذاتی میرسد و اگر
استعداد سالک بر اساس عین ثابتش بیش از این باشد، از فنا به بقا راه یافته، به خود میآید و وظیفه هدایت خلق را به عهده میگیرد.
امام خمینی معتقد است سالک با رسیدن به فنای افعالی، اسمایی و ذاتی، افعال صفات و ذات خود و موجودات را مستهلک در افعال، صفات و ذات حقتعالی میبیند.
در این حال، سالک ازخودبیخود شده به محو کلی میرسد و حق در وجود او کارگر شده و با گوش حق میشنود و با چشم حق میبیند و با زبان حق سخن میگوید، همچنین درصورتیکه عنایت الهی شامل حال بنده شود و پس از فنای تام به خود برگردد، حالت انس و طمانینه مییابد و وجود او حقانی شده، حقتعالی را در آینه موجودات مشاهده میکند.
امام (صلواتاللهعلیه) در بیانی میفرماید: «یا کمیل هلک خزّان الاموال و هم احیاء و العلماء باقون ما بقی الدهر...»
این واژه به صورت
فعل،
مصدر،
اسم فاعل و...، پرتکرار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علیاکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بَقَاء»، ص۱۴۸. •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.