باقیات صالحات (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
باقیات صالحات:(وَ الْباقِياتُ الصّالِحاتُ خَيْرٌ) «باقیات صالحات» از مادّه «بقیّه» (به فتح باء) به معنای باقی مانده است.
به موردی از کاربرد «باقیات صالحات» در قرآن، اشاره می‌شود:
(الْمالُ وَ الْبَنونَ زينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ الْباقِياتُ الصّالِحاتُ خَيْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوابًا وَ خَيْرٌ أَمَلًا) «اموال و فرزندان،
زینت زندگى دنياست؛ و باقيات صالحات (آثار ماندگار شايسته) ثوابش نزد پروردگارت بهتر و اميدبخش‌تر است.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
و مراد از باقيات الصالحات در جمله
(وَ الْباقِياتُ الصّالِحاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَواباً وَ خَيْرٌ أَمَلًا) اعمال صالح است، زيرا اعمال انسان، براى
انسان نزد خدا محفوظ است و اين را
نص صريح قرآن فرموده.
پس اعمال آدمى براى آدمى باقى مى‌ماند. اگر آن صالح باشد باقيات الصالحات خواهد بود، و اينگونه اعمال نزد خدا
ثواب بهترى دارد، چون خداى تعالى در قبال آن به هر كس كه آن را انجام دهد جزاى
خیر مى‌دهد. و نيز نزد خدا بهترين آرزو را متضمن است، چون آن‌چه از
رحمت و كرامت خدا در برابر آن عمل
انتظار مى‌رود و آن ثواب و اجرى كه از آن توقع دارند بودن كم و كاست و بلكه صد در صد به آدمى مى‌رسد.
پس اين گونه كارها، از زينت‌هاى دنيوى و زخارف زودگذر آن كه برآورنده يک درصد آرزوها نيست، آرزوهاى انسان را به نحو احسن برآورده مى‌سازند، و آرزوهايى كه آدمى از زخارف دنيوى دارد اغلب آرزوهاى كاذب است، و آن مقدارش هم كه كاذب نيست فريبنده است.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
گرچه جمعى از مفسران خواسته‌اند مفهوم «باقيات صالحات» را در دايرۀ خاصّى، مانند نمازهاى پنج‌گانه يا
ذکر سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الّا اللّه و اللّه اكبر، و امثال آن محدود كنند، ولى روشن است كه مفهوم اين تعبير آن‌چنان وسيع و گسترده است كه هر فكر و ايده و گفتار و كردار صالح و شايسته‌اى كه طبعا باقى مى‌ماند و اثرات و بركاتش در اختيار افراد و جوامع قرار مى‌گيرد، شامل مى‌شود. اگر مى‌بينيم در بعضى از روايات به نماز شب و يا مودّت اهل بيت (ع) تفسير شده، بدون شك منظور بيان مصداقهاى روشن است، نه منحصر ساختن مفهوم در اين امور، بخصوص اين كه در پاره‌اى از اين روايات «من» كه دلالت بر تبعيض مى‌كند به‌كاررفته‌است مثلا در روايتى از امام صادق (ع) مى‌خوانيم كه فرمود:
لا تَسْتَصْغِرْ مَوَدَّتَنا فَإِنَّها مِنَ الْباقِياتِ الصّالِحاتِ. «دوستى ما را كوچک مشمر كه از باقيات صالحات است».
و در حديث ديگرى از پيامبر (ص) مى‌خوانيم كه فرمود: «از گفتن تسبيحات اربع مضايقه نكنيد كه آنها باقيات صالحات است».
حتّى اگر همان اموال ناپايدار و فرزندانى كه گاهى فتنه و مايۀ آزمايش هستند در مسير «اللّه» قرار بگيرند آنها هم به رنگ باقيات صالحات در مى‌آيند، چرا كه ذات پاك خداوند جاودانى است و هر چيزى براى او و در راه او قرار گيرد جاودانه خواهد بود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «باقیات صالحات»، ج۱، ص ۲۲۸.
