ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب « ارشاد الطالب الى التعليق على المكاسب» تاليف
آیت الله شیخ جواد تبریزی است كه شرحى مبسوط بر كتاب مكاسب
شیخ مرتضی انصاری است كه در چهار جلد تدوين شده است.
معظم له در سال ۱۳۰۵ شمسى در شهرستان
تبریز در ميان خانواده‌اى مذهبى چشم به جهان گشودند. تحصيلات علوم جديد تا پايان سال دوم دبيرستان را در همان شهر به آخر رساندند. پس از سپرى نمودن تحصيلات جديد، با شوق فراوان و عليرغم مخالفت اطرافيان، به
مدرسه طالبیه تبريز روى آورد و در سال ۱۳۲۳ در سن ۱۸ سالگى تحصيل علوم دينى را آغاز نمود و طى چهار سال، مقدمات و مقدارى از دروس سطح را در شهر تبريز به پايان رساند. در سال ۱۳۲۷ شمسى شهر تبريز را ترك نمود و وارد
حوزه علمیه قم شد. ايشان در
قم دوره سطح را به پايان برده و در اوج شكوفايى
علم و فقاهت و غناى حوزه وارد درس خارج اساتيدى همچون مرحوم
آیت الله العظمی سید محمّد حجت و مرحوم
آیت الله العظمی بروجردی ( قدس الله اسرارهما) شدند و همزمان با آن مشغول تدريس كتب سطح نيز گرديدند.
آیت الله العظمی میرزا جواد تبریزی در سال ۱۳۳۲ شمسى جهت ادامه تحصيلات به
نجف اشرف عزيمت نمودند و از افاضات مرحوم آيت الله حاج
سید عبدالهادی شیرازی ( رحمه الله) و مرحوم
آیت الله العظمی خوئی ( رحمه الله) استفاده كردند، حضرت آيت الله العظمى حاج شيخ جواد تبريزى پس از گذشت ۲۳ سال حضور دائم و فعال و جدّى در حوزه مقدس نجف اشرف و استفاده و افاده و تحقيق و تدريس و تبليغ، سرانجام در سال ۱۳۵۵ شمسى به هنگام مراجعت از زيارت
سید الشهداء حسین بن علی علیهما السلام به سمت نجف، توسط رژيم بعث
عراق دستگير و به ايران فرستاده شدند. پس از ورود به
ایران ، مجدداً به حوزه علميه قم مشرف و فعاليتهاى خود را از سر گرفتند و از تمامى وقت خود در مسير تحقيق و تأليف و بحث و تدريس و تربيت شاگردان استفاده مى‌نمودند. معظم له در طول ساليان دراز تدريس، هزاران طلبه فاضل را به جامعه اسلامى تحويل داده‌اند و در طول اين مدت حوزه درس ايشان يكى از شلوغترين حوزه‌هاى درسى بوده است.
هدف از تاليف اين مجموعه شرح و توضيح نقاط مشكل و مجمل كتاب مكاسب شيخ مرتضى انصارى است.
در ابتداى صفحات كتاب، متن كتاب المكاسب شيخ مرتضى انصارى آمده و در پايين صفحات شرح متن تبيين شده است. ترتيب مباحث ذكر شده در اين مجموعه نيز همان مباحث كتاب المكاسب بوده و به ترتيب مكاسب محرمه، بيع و معاطات، شرايط متعاقدين و خيارات مورد تجزيه و تحليل فقهى قرار گرفته و ادله و مستندات فقهى آنها اعم از كتاب، سنت، عقل، اجماع و آراى ساير فقها بيان گرديده است.
در ابتدا، مباحث مربوط به
مکاسب محرمه شرح داده شده و ادله مربوط به
حرمت كسب اشياى نجس از آيات و روايات تبيين شده و فرق بين
مکاسب و
متاجر بيان گرديده است. نگارنده در همين زمينه به رواياتى در باره معاوضه و خريد و فروش
بول حيوانات و
عذره آنها، خريد و فروش
خون ،
مردار ،
سگ ،
خوک ،
شراب ، آب جو(
فقاع ) و ديگر اشياى نجس، خريد و فروش شخص
کافر ، خريد و فروش سگ براى
شکار و صيادى، خريد و فروش
عصیر عنبی و ساير عصاره‌هاى نجس، خريد و فروش روغن
نجس و سبب
حرمت خريد و فروش آنها
اشاره كرده و به اين نتيجه مى‌رسد كه اين معاملات نجس در صورتى كه منفعت عقلائيه معتد به داشته باشد و مستلزم عمل حرامى نباشد جايز است.
در ادامه، وى به حرمت خريد و فروش
مجسمه و
صلیب و ساير انتفاعات حاصل از آن پرداخته و حرمت خريد و فروش
انگور به كسى كه از آن شراب توليد مى‌كند را نيز بررسى نموده است.
در قسمت‌هاى بعدى كتاب
حکم كمك كردن شخصى بر كار
حرام ، وجوب
امر به معروف و نهی از منکر و شرايط آن، خريد و فروش
اسلحه با كفار و دشمنان دين، حكم
تدلیس ماشطه( تزيين كردن زن زشت و زيبا جلوه دادن او براى
ازدواج )، حرمت پوشيدن لباس ابريشمى براى مردان و بر تن كردن لباس زنان توسط آنان، حرمت آوازه‌خوانى زنان، حرمت
تصویرگری و اكتساب به وسيله آن، حرمت كم‌فروشى و كم گذاشتن جنس هنگام خريد و فروش در ترازو، حرمت
ستاره شناسی ( تنجيم)، حرمت حفظ
کتب ضلال ، حرمت
تراشیدن ریش ، حرمت وضعى و تكليفى
رشوه ، حرمت فحش دادن به
مؤمن، حرمت
سحر و جادوگرى، حرمت
غش در معامله ، حرمت
غنا و
موسیقی حرام، حرمت
غیبت و استماع آن، حرمت
دروغ و حكم
توریه و استثناهاى دروغ، حرمت
کهانت ، حرمت
لهو و لعب و كمك كردن به ظالمين، حكم
سخن‌چینی و نوحه‌سرايى بر مردگان، حكم قبول كردن
ولایت ستم‌گران و مجوزات آن حكم، ضرر رساندن به افراد، حرمت
هجو و استهزاى
مؤمن، حكم گرفتن
اجرت بر عبادت و واجبات، حكم خريد و فروش
قرآن کریم ، حكم اموال مجهول المالك و خريد و فروش آن و تصدق نمودن از براى آن، حكم خريد و فروش خراج و ماليات،
احکام اراضى خراجيه و حكم معامله كردن
خمس و
زکات آن از جمله ديگر مباحث جلد اول است كه به صورت مبسوط و مستدل بيان گرديده است.
در جلد دوم ادامه احكام مكاسب محرمه و احكام و شروط
عقد بيع و انواع آن بررسى شده است.
در جلد سوم ادامه احكام
بیع مانند احكام ولايت پدر و جد پدرى،
ولایت فقیه و مناصب او، ولايت
پیامبر صلی الله علیه و آله و
ائمه علیهم السلام ،
استدلال به روايات در اثبات ولايت
فقیه در
عصر غیبت ولايت
مؤمنان عادل، معتبر بودن ماليت در عوضين در بيع، موجبات ملكيت، عدم جواز بيع مال وقفى، اقسام و احكام
وقف ، صورت‌هاى جايز بودن بيع وقف، احكام بيع
رهن و عدم جواز و صور جواز آن، شرايط عوضين در معاملات، شرط بودن
علم به ثمن و مثمن، تعيين معيار در مكيل و موزون بودن مبيع، خبر دادن مقدار شى‌ء مورد معامله توسط بايع و
اختلاف بايع و مشترى در
معامله بيان شده و ادله فقهى آنها بررسى گرديده است.
در جلد چهارم و پايانى، احكام و فروع مربوط به
خیارات بيان شده است. نگارنده، نخست به بررسى معناى
خیار در معاملات پرداخته و سپس احكام و شرايط
خیار مجلس ،
شرط ،
حیوان ،
غبن ،
تأخیر ،
رؤیت ،
عیب و مسقطات هر يك از اين خيارات را بررسى نموده است. احكام شرط در بيع، احكام خريد و فروش حق خيار، شرط فاسد و صحيح در بيع، احكام بيع
نسیه و احكام عيب و تلف بيع از مباحث پايانى كتاب است. منابع كتاب در پاورقى و فهرست تفصيلى آن در پايان هر جلد آمده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
