• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احکام اعتکاف

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


افزون بر شرایط عامه تکلیف و نیت
[۱] جواهرالکلام، ج۱۷، ص۱۶۱.    
[۲] الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۶۱-۱۷۶۲.
برای معتکف، اعتکاف شرایط و احکام دیگری نیز دارد.


فقهای امامیه، با استناد به روایات، روزه (اعم از واجب و مستحب) را از شرایط اعتکاف می‌دانند.
[۳] الخلاف، ج۲، ص۲۲۷.    
[۴] جواهرالکلام، ج۱، ص۱۶۴.    
برخی اعتکاف پیامبر در ماه رمضان را دلیل دیگری بر این امر دانسته‌اند.
[۵] جواهرالکلام، ج۱۷، ص۱۶۴.    
به نظر بعضی ظاهر آیه ۱۸۷ بقره
[۶] بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
نیز اشعار به این امر دارد، زیرا مخاطبان نهی از آمیزش، در این آیه روزه داران هستند: «ثُمَّ اَتِمّوا الصِّیامَ اِلَی الَّیلِ ولا تُبـشِروهُنَّ واَنتُم عـکِفونَ فِی المَسـجِد» بنابراین آیه، اعتکاف تنها برای روزه داران جایز است و جواز آن برای غیر روزه داران نیازمند دلیل است.
[۷] مسالک الافهام، ج۱، ص۳۵۴.
البته گروهی از فقهای اهل سنت اعتکاف را بدون روزه نیز جایز می‌دانند.
[۸] الخلاف، ج۲، ص۲۲۸.    
[۹] الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۶۲.


حداقل اعتکاف به نظر امامیه سه روز
[۱۰] جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۶۶.    
و به نظر برخی از علمای اهل سنت یک شبانه روز است. برخی دیگر با استناد به اطلاق آیه ۱۸۷ بقره
[۱۱] بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
مدت زمانی کوتاه را که وقوف بر آن صدق کند، کافی دانسته‌اند.
[۱۲] احکام القرآن، ج۱، ص۳۳۶.
[۱۳] تفسیر قرطبی، ج۲، ص۲۲۲.
[۱۴] الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۵۲.


شرط دیگر، انجام دادن این عبادت در مسجد است. همه علمای اسلامی به جز حنفیان که اعتکاف زن را در خانه‌اش جایز دانسته‌اند
[۱۵] الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۶۲.
بر این شرط اتفاق نظر دارند.
[۱۶] جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۷۰.    
[۱۷] الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۶۲.
مستند امامیه دراین شرط روایات است؛ اما گروهی از عالمان اهل سنت آن را از جمله «... واَنتُم عـکِفونَ فِی المَسـجِد»
[۱۸] بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
استفاده کرده‌اند.
[۱۹] تفسیر قرطبی، ج۲، ص۲۲۲.
در ردّ این استناد گفته شده که آیه فقط بر حرمت مباشرت با زنان در حال اعتکاف در مسجد، دلالت دارد؛ نه بر شرطیت مسجد در اعتکاف.
[۲۰] مسالک الافهام، ج۱، ص۳۵۰.

در اینکه مقصود از مسجد چه مسجدی است، بین علمای اسلامی اختلاف است؛ از ظاهر جمله «... و اَنتُم عـکِفونَ فِی المَسـجِد...»
[۲۱] بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
جواز اعتکاف در هر مسجدی استفاده می‌شود،
[۲۲] مسالک الافهام، ج۱، ص۳۵۱.
زیرا «المساجد» عام و شامل همه مساجد است؛ ولی امامیه با استناد به روایات، عموم آیه را به مساجد چهارگانه، یعنی مسجدالحرام، مسجدالنبی مسجد کوفه و مسجد بصره
[۲۳] الخلاف، ج۲، ص۲۲۷.    
و مسجد جامع هر شهر
[۲۴] کنزالعرفان، ج۱، ص۲۱۶.
[۲۵] جواهرالکلام، ج۱۷، ص۱۷۱.    
تخصیص زده‌اند. نظر گروهی از اهل سنت نیز همین است؛
[۲۶] تفسیر قرطبی، ج۲، ص۲۲۲.
ولی عده‌ای از فقهای فریقین، بر مساجد فوق، مساجدی دیگر افزوده‌اند.
[۲۷] کنزالعرفان، ج۱، ص۲۱۶.
[۲۸] مسالک الافهام، ج۱، ص۳۵۱.
[۲۹] الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۵۲-۱۷۵۶.
شایان ذکر است که حضور در مسجد و خارج نشدن از آن در مدت اعتکاف، جز برای کارهای ضروری و رفع حاجت، لازم است.
[۳۰] جواهرالکلام، ج۱۷، ص۱۷۶-۱۷۷.    


قرآن مباشرت با زنان
[۳۱] شرایع الاسلام، ج۱، ص۲۱۹.    
را بر معتکف ممنوع کرده است: «ولا تُبـشِروهُنَّ واَنتُم عـکِفونَ فِی المَسـجِد»
[۳۲] بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
افزون بر آیه فوق، روایات مستفیض نیز بر این امر دلالت دارد.
[۳۳] وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۵۴۵.    
[۳۴] جامع احادیث الشیعه، ج۱۱، ص۷۸۰.
به نظر علمای امامیه آیه و روایات پیشگفته شمول داشته و هرگونه لمس، تقبیل و تماس شهوت آمیز را نیز دربرمی گیرد،
[۳۵] کنزالعرفان، ج۱، ص۲۱۶.
[۳۶] جواهرالکلام، ج۱۷، ص۱۹۹-۲۰۰.    
هرچند برخی از امامیه و جمعی از اهل سنت، انصراف آیه را به آمیزش دانسته و سرایت آن به مقدمات مذکور را بعید می‌دانند،
[۳۷] مسالک الافهام، ج۱، ص۳۵۰.
بلکه رد کرده‌اند؛
[۳۸] احکام القرآن، ج۱، ص۳۳۹.
[۳۹] الفرقان، ج۲، ص۷۲.
همچنین از اینکه در آیه مورد بحث، قرآن مباشرت با زنان در شبهای ماه رمضان را برای روزه داران روا شمرده: «فالــنَ بـشِروهُنَّ» و سپس معتکفان را ازاین عمل منع کرده است: «و لا تُبـشِروهُنَّ واَنتُم عـکِفونَ فِی المَسـجِد»
[۴۰] بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
به دست می‌آید که آمیزش در شبهای اعتکاف نیز بر معتکف حرام است.
[۴۱] المیزان، ج۲، ص۴۹.    
[۴۲] راهنما، ج۱، ص۶۱۰.
فقهای فریقین نیز بر همین رای هستند.
[۴۳] جواهرالکلام، ج۱۷، ص۲۰۴-۲۰۵.    
[۴۴] الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۷۷.


افزون بر حرمت آمیزش با زنان، اعمال دیگری چون استفاده از بوی خوش، خرید و فروش، مشاجره و جدال نیز در این مدت بر معتکفان حرام است.
[۴۵] جواهرالکلام، ج۱۷، ص۲۰۲-۲۰۴.    
قرآن در پایان آیه مذکور، احکام مطرح شده در این آیه، از جمله حکم اعتکاف را از حدود الهی می‌شمارد که مؤمنان نباید آن را سبک بشمارند و از آن تعدّی کنند: «تِلکَ حُدودُ اللّهِ فَلا تَقرَبوها»
[۴۶] بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
سپس رعایت این احکام را موجب ایجاد تقوا و پرهیزگاری در انسان دانسته است: «کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ ءایـتِهِ لِلنّاسِ لَعَلَّهُم یَتَّقون»
[۴۷] بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    


احکام القرآن، جصاص؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ تفسیر راهنما؛ التفسیر الکبیر؛ جامع احادیث الشیعة فی احکام الشریعه؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ جامع البیان عن تاویل آی القرآن؛ جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام؛ روض الجنان و روح الجنان؛ شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام؛ العروة الوثقی؛ الفرقان فی تفسیر القرآن؛ الفقه الاسلامی و ادلته؛ کتاب الخلاف؛ الکشاف؛ کنز العرفان فی فقه القرآن؛ لسان العرب؛ مجمع البحرین؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ مسالک الافهام؛ مستمسک العروة الوثقی؛ مفردات الفاظ القرآن؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ وسائل الشیعه.

۱. ↑ جواهرالکلام، ج۱۷، ص۱۶۱.    
۲. ↑ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۶۱-۱۷۶۲.
۳. ↑ الخلاف، ج۲، ص۲۲۷.    
۴. ↑ جواهرالکلام، ج۱، ص۱۶۴.    
۵. ↑ جواهرالکلام، ج۱۷، ص۱۶۴.    
۶. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
۷. ↑ مسالک الافهام، ج۱، ص۳۵۴.
۸. ↑ الخلاف، ج۲، ص۲۲۸.    
۹. ↑ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۶۲.
۱۰. ↑ جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۶۶.    
۱۱. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
۱۲. ↑ احکام القرآن، ج۱، ص۳۳۶.
۱۳. ↑ تفسیر قرطبی، ج۲، ص۲۲۲.
۱۴. ↑ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۵۲.
۱۵. ↑ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۶۲.
۱۶. ↑ جواهر الکلام، ج۱۷، ص۱۷۰.    
۱۷. ↑ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۶۲.
۱۸. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
۱۹. ↑ تفسیر قرطبی، ج۲، ص۲۲۲.
۲۰. ↑ مسالک الافهام، ج۱، ص۳۵۰.
۲۱. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
۲۲. ↑ مسالک الافهام، ج۱، ص۳۵۱.
۲۳. ↑ الخلاف، ج۲، ص۲۲۷.    
۲۴. ↑ کنزالعرفان، ج۱، ص۲۱۶.
۲۵. ↑ جواهرالکلام، ج۱۷، ص۱۷۱.    
۲۶. ↑ تفسیر قرطبی، ج۲، ص۲۲۲.
۲۷. ↑ کنزالعرفان، ج۱، ص۲۱۶.
۲۸. ↑ مسالک الافهام، ج۱، ص۳۵۱.
۲۹. ↑ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۵۲-۱۷۵۶.
۳۰. ↑ جواهرالکلام، ج۱۷، ص۱۷۶-۱۷۷.    
۳۱. ↑ شرایع الاسلام، ج۱، ص۲۱۹.    
۳۲. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
۳۳. ↑ وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۵۴۵.    
۳۴. ↑ جامع احادیث الشیعه، ج۱۱، ص۷۸۰.
۳۵. ↑ کنزالعرفان، ج۱، ص۲۱۶.
۳۶. ↑ جواهرالکلام، ج۱۷، ص۱۹۹-۲۰۰.    
۳۷. ↑ مسالک الافهام، ج۱، ص۳۵۰.
۳۸. ↑ احکام القرآن، ج۱، ص۳۳۹.
۳۹. ↑ الفرقان، ج۲، ص۷۲.
۴۰. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
۴۱. ↑ المیزان، ج۲، ص۴۹.    
۴۲. ↑ راهنما، ج۱، ص۶۱۰.
۴۳. ↑ جواهرالکلام، ج۱۷، ص۲۰۴-۲۰۵.    
۴۴. ↑ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۱۷۷۷.
۴۵. ↑ جواهرالکلام، ج۱۷، ص۲۰۲-۲۰۴.    
۴۶. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    
۴۷. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۸۷.    


دائرةالمعارف قرآن کریم برگرفته از مقاله اعتکاف.    




جعبه ابزار