یَیْأَسَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَیْأَسَ: (اَ فَلَمْ یَیْاَسِ الَّذینَ آمَنُوا) «یَیْاَسَ» از مادّه
«یاس» به معنای نومیدی است، ولی بسیاری از مفسران گفته‌اند: در اینجا به معنای
علم است، اما بنا به گفته «کسانی» (طبق نقل
فخر رازی) هیچ گاه دیده نشده است که «یَئِسَت» به معنای «عَلِمَت» بوده باشد و از گفتار
«راغب» در «
مفردات» چنین برمی‌آید که: «یاس» در اینجا به همان معنای معروف آن است، ولی لازمه هر یاسی علم به عدم تحقیق آن موضوع است، بنابراین، ثبوت یاس آنها لازمه‌اش علم آنهاست
، ولی این گفتار «راغب» نتیجه‌اش این می‌شود که یاس در اینجا به معنای علم به وجود نباشد، بلکه به معنای علم به عدم باشد ، که با
مفهوم آیه سازگار نیست، از این‌رو معنای همان است که مشهور
مفسران گفته‌اند و شواهدی از سخن
عرب نیز بر آن آورده‌اند. نمونه این شواهد را «فخر رازی» در تفسیرش آورده است (دقت کنید).
(وَ لَوْ أَنَّ قُرْآنًا سُيِّرَتْ بِهِ الْجِبَالُ أَوْ قُطِّعَتْ بِهِ الأَرْضُ أَوْ كُلِّمَ بِهِ الْمَوْتَى بَل لِّلّهِ الأَمْرُ جَمِيعًا أَفَلَمْ يَيْأَسِ الَّذِينَ آمَنُواْ أَن لَّوْ يَشَاءُ اللّهُ لَهَدَى النَّاسَ جَمِيعًا وَ لاَ يَزَالُ الَّذِينَ كَفَرُواْ تُصِيبُهُم بِمَا صَنَعُواْ قَارِعَةٌ أَوْ تَحُلُّ قَرِيبًا مِّن دَارِهِمْ حَتَّى يَأْتِيَ وَعْدُ اللّهِ إِنَّ اللّهَ لاَ يُخْلِفُ الْمِيعَادَ) (اگربوسيله
قرآن، كوهها به حركت در آيند يا زمين قطعه قطعه شود، يا بوسيله آن با مردگان سخن گفته شود، باز هم
کافران،
ایمان نخواهند آورد. ولى تمام امور در اختيار خداست. آيا آنها كه ايمان آورده‌اند نمى‌دانند كه اگر
خدا بخواهد همه مردم را به اجبار
هدایت مى‌كند؟! امّا هدايت اجبارى سودى ندارد.) و پيوسته بلاهاى كوبنده‌اى بر كافران به سبب اعمالشان وارد مى‌شود، و يا به نزديكى خانه آنها فرود مى‌آيد، تا
وعده نهايى خدا فرارسد؛ به يقين خداوند از وعده خود تخلّف نمى‌كند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در معناى
(أَفَلَمْ يَيْأَسِ) سه وجه گفته‌اند:
۱- بعضى گفته‌اند: كلمه ياس بر اساس لغت
هوازن به معناى علم است و نيز بعضى گفته‌اند كه اين معنا بر مبناى لغت
حی كه قبيله‌اى از
نخع مى‌باشند است.
۲- بعضى ديگر گفته‌اند: معناى كلمه ياس همان معناى نااميدى است، چيزى كه هست جمله
(أَ فَلَمْ يَيْأَسِ) معناى علم را هم متضمن است، و مقصود بيان اين جهت است كه
مؤمنین لازم است بدانند كه خدا هدايت كفار را نخواسته، و اگر مى‌خواست همه مردم را هدايت مى‌كرد، و ايشان از اينكه كفار هدايت شوند براى هميشه نااميد باشند.
۳- بعضى ديگر گفته‌اند: جمله
(أَ فَلَمْ يَيْأَسِ) همان معناى ظاهرى خود را دارد و متضمن معناى علم نيست، و جمله
(أَنْ لَوْ يَشاءُ اللَّهُ) هم مربوط به آن نيست، بلكه متعلق است به جمله
(آمنوا) ، البته با تقدير حرف باء، و متعلق ييأس هم محذوف شده است.
اين بود سه وجهى كه در معناى آيه گفته شده، و از همه معتدل‌تر وجه وسطى است. و به هر حال، آيه شريفه خالى از اشاره به اين نكته نيست كه مؤمنين آرزو مى‌كردند شايد كفار ايمان بياورند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یَیْأَسَ»، ص۶۶۹.
