یَوْمٍ مَعْلوم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یَوْمٍ مَعْلوم:
(مِيقَاتِ يَوْمٍ مَّعْلُومٍ) یَوْمٍ مَعْلوم: منظور از
«يوم معلوم»، همان روز
رستاخیز است كه همگى در آن روز معين جمع مى‌شوند.
به موردی از کاربرد
یَوْمٍ مَعْلوم در
قرآن، اشاره می‌شود:
(لَمَجْمُوعُونَ إِلَى مِيقَاتِ يَوْمٍ مَّعْلُومٍ) (همگى در موعد روزى معين گردآورى مى‌شوند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در اين آيه
خدای تعالی به رسول گرامى خود دستور مى‌دهد از استبعاد آنان نسبت به
معاد پاسخ داده، آن را تثبيت كند و آن گاه به ايشان خبر دهد كه در روز قيامت چه زندگيى دارند، طعام و شرابشان چيست؟ طعامشان زقوم و شرابشان حميم است.
و حاصل پاسخ اين است كه: اولين و آخرين هر دو دسته به سوى ميقات روزى معلوم جمع مى‌شوند و اينكه بين خود و اولين فرق گذاشتند بعث خود را امرى بعيد و بعث آنان را بعيدتر دانستند صحيح نيست.
كلمه
میقات به معناى وقت معينى است، كه امرى را با آن تحديد كنند و منظور از يوم معلوم روز قيامت است كه نزد
خدا معلوم است، پس اضافه ميقات به كلمه يوم معلوم با اينكه گفتيم خود ميقات به معناى وقت معين است اضافه‌اى است بيانى.
(فَجُمِعَ السَّحَرَةُ لِمِيقَاتِ يَوْمٍ مَّعْلُومٍ) (سرانجام ساحران براى وعده‌گاهِ روز معيّنى جمع‌آورى شدند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: منظور از اين روز معلوم، همان روز زينت است، كه
موسی و
فرعون بر سر آن اتفاق نموده، آن روز را براى مسابقه در
سحر، معين كردند، كه در
سوره طه به طور مفصل آمده و در اين‌جا ايجاز و اختصار به كار رفته است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(لَمَجْمُوعُونَ إِلىٰ مِيقٰاتِ يَوْمٍ مَعْلُومٍ) منظور از یوم معلوم همان روز رستاخيز است كه همگى در آن روز معين جمع مى‌شوند. منظور از «ميقات» (از ماده وقت) در اين‌جا همان وقت مقرر قيامت است كه در آن روز همه
انسان‌ها در محشر براى رسيدگى به حساب‌هايشان اجتماع مى‌كنند، گاهى نيز به صورت كنايه، براى مكانى كه براى انجام كارى مقرر شده است به كار مى‌رود، و به‌هرحال منظور از معلوم بودن قيامت، معلوم بودن نزد پروردگار است وگرنه هيچ‌كس، حتى انبياى مرسلين و
ملائکه مقربين از وقت آن آگاه نيست و از آيه مورد بحث بخوبى استفاده مى‌شود كه رستاخيز همه انسان‌ها در يک روز است.
در آيه ۳۸
سوره شعرا (روز مبارزه
ساحران با موسى) مى‌خوانيم:
(فَجُمِعَ اَلسَّحَرَةُ لِمِيقٰاتِ يَوْمٍ مَعْلُومٍ)
«سرانجام ساحران براى وعده‌گاه روز معينى جمع‌آورى شدند.»
منظور از «يوم معلوم» در اين آيه، آن‌چنان كه از آيات
سوره اعراف استفاده مى‌شود، يكى از روزهاى عيد معروف مصريان بوده كه موسى (علیه‌السلام) آن روز را براى مبارزه تعيين كرد و هدفش اين بود كه مردم فرصت بيشترى براى حضور در صحنه داشته باشند، زيرا اطمينان به پيروزى خود و ضعف فرعون و دستيارانش داشت.
و نيز در آيه ۳۸
سوره حجر، آن‌جا كه
ابلیس براى اغواى بندگان از خداوند مهلت خواست كه تا روز رستاخيز زنده بماند، خداوند به او مهلت داد و فرمود:
«(اما نه تا روز رستاخيز بلكه) تا روز وقت معينى»
(إِلىٰ يَوْمِ اَلْوَقْتِ اَلْمَعْلُومِ)
در اينكه منظور از
(يَوْمِ اَلْوَقْتِ اَلْمَعْلُومِ) چه روزى است؟ در اين‌جا، مفسّران احتمالات متعددى داده‌اند:
بعضى گفته‌اند، منظور پايان جهان و برچيده شدن دوران تكليف است، چرا كه بعد از آن، طبق
آیات قرآن، همه جهانيان از بين مى‌روند و تنها ذات پاک خداوند باقى مى‌ماند، بنابراين تنها به مقدارى از درخواست ابليس موافقت شد.
بعضى ديگر احتمال داده‌اند كه منظور از «وقت معلوم» زمان معينى است كه تنها خدا مى‌داند و جز او هيچ‌كس از آن آگاه نيست، چرا كه اگر آن وقت را آشكار مى‌ساخت، ابليس تشويق به گناه و سركشى بيشتر شده بود.
بعضى نيز احتمال داده‌اند، منظور روز قيامت است، چرا كه او مى‌خواست تا آن روز زنده بماند تا از حيات جاويدان برخوردار شود و با نظر او موافقت شد، بخصوص اينكه تعبير به
(يَوْمِ اَلْوَقْتِ اَلْمَعْلُومِ) در آيه ۵۰
سوره واقعه درباره روز قيامت نيز آمده است، ولى اين احتمال بسيار بعيد است، زيرا اگر چنين مى‌بود بايد خداوند به‌طور كامل با درخواست او موافقت كرده باشد، در حالى كه ظاهر آيات، اين است كه به‌طور كامل با درخواست او موافقت نشده و تنها تا
(يَوْمِ اَلْوَقْتِ اَلْمَعْلُومِ) موافقت شده است و به هرحال تفسير اول با
روح و ظاهر آيه از همه موافق‌تر است.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «یَوْمٍ مَعْلوم »، ج۴، ص۷۹۲.
