یوم (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
يَوْمٌ (به فتح یاء و سکون واو) از
واژگان قرآن کریم به معنای وقت و زمان است که از طلوع فجر تا غروب آفتاب را گویند.
يَوْم از طلوع فجر تا غروب آفتاب و نیز مدّتی از زمان و وقت را گویند. چنانکه
راغب و دیگران گفته‌اند.
در
نهج البلاغه حکمت ۳۹۶ فرموده:
«وَ الدَّهْرُ يَوْمانِ: يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ» : دنیا دو روز است روزی به خیر تو و روزی بر علیه تو.» مراد از یوم وقت و زمان است.
(شرح‌های حکمت:
)
(مالِكِ يَوْمِ الدّينِ) (مالك روز جزاست.)
مراد از یوم چنانکه می‌دانیم وقت و زمان است.
(قالَ كَمْ لَبِثْتَ قالَ لَبِثْتُ يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ) (به او گفت: «چه قدر درنگ كردى؟» گفت: «يك روز يا بخشى از يك روز.»)
روز در این
آیه همان روز معمولی مقابل شب است. البته در «بَعْضَ یَوْمٍ»...
(الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتی) (امروز
دین شما را برايتان كامل كردم و
نعمت خود را بر شما تمام نمودم.)
الف و لام در «الْیَوْمَ» برای حضور است یعنی: «امروز دینتان را کامل کردم و نعمتم را بر شما تمام نمودم.»
(إِنَّ رَبَّكُمُ اللّهُ الَّذی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الأَرْضَ فی سِتَّةِ أَيّامٍ...) در «سماء» و «ارض» گذشت
که مراد از ایام در این
آیه و نظائر آن مطلق زمان و دوران است یعنی: «آسمان‌ها و زمین را
خداوند در شش زمان و شش وقت آفرید...»
شاید هر یک میلیون‌ها سال طول کشیده باشد.
(فَعَقَرُوها فَقالَ تَمَتَّعُوا فِی دارِکُمْ ثَلاثَةَ اَیَّامٍ) (سرانجام
ناقه را پى كردند و
صالح به آنها گفت: «(مهلت شما تمام شد!) سه روز در خانه‌هايتان بهره‌مند گرديد.»)
در اینگونه آیات شب‌ها نیز داخل در یوم هستند و اطلاق ایّام روی عنایتی است.
(وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسَى بِآياتِنا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَيّامِ اللّهِ...) مراد از ایّام اللَّه ظاهرا روزهایی است که
قدرت خدا در آنها بیشتر ظاهر شده و قدرت مقاومت از دست بشر رفته و خواهد رفت مانند بلاهایی که قوم
نوح،
هود، صالح و غیرهم (علیهم‌السّلام) گرفتار گشتند و مانند روز
مرگ و
روز آخرت. می‌شود گفت مراد از آن در آیه عذاب‌هایی است که به قوم پیامبران گذشته نازل گشته است.
یعنی: «
موسی را با آیات خویش فرستادیم که قومت را از تاریکی‌ها به سوی نور
ایمان و
سعادت بیرون کن و ایّام خدا و عذاب‌های اقوام گذشته را که در اثر نافرمانی از پیامبران گرفتار شدند به آنها یادآوری کن.»
در بعضی از روایات نعمت‌ها نیز مثل عذاب‌ها از ایام خدا شمرده شده در
تفسیر المیزان از
معانی الاخبار صدوق منقول است که
امام باقر و
صادق (علیهما‌السّلام) فرموده‌اند:
«اَیَّامُ اللَّهِ ثَلَاثَةٌ: یَوْمُ الْقَائِمِ وَ یَوْمُ الْکَرَّةِ وَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ»: روزهای خدا سه تا است روز قیام قائم (علیه‌السّلام)
روز رجعت و
روز قیامت.»
و از
تفسیر قمی نقل شده:
«اَیَّامُ اللَّهِ ثَلَاثَةٌ: یَوْمُ الْقَائِمِ وَ یَوْمُ الْمَوْتِ وَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ.» ظاهرا مراد بیان مصداق است نه حصر ایّام خدا در سه روز.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «یوم»، ج۷، ص۲۸۰-۲۸۱.
