کیف‌ نفسانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

کیف نفسانی، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای کیفیت حاصل در نفس است.

---

برای کیف در تقسیم اولیه چهار قسم ذکر کرده‌اند:
۱. کیفیات محسوسه؛
۲. کیفیات نفسانیه؛
۳. کیفیات مختص به کمیات؛
۴. کیفیات استعدادی.

---

کیفیات نفسانی، عبارتند از کیفیاتی که در نفس حاصل می‌شوند، مانند غم و شادی و شرم و حلم و غضب و دوستی و مانند آن. از میان جماد و نبات و حیوان، کیف نفسانی به قسم اخیر اختصاص دارد. بنابراین این قسم کیف را هم به نفس نسبت می‌دهند و هم به جسم اما از این حیث که دارای نفس است.

---

کیف نفسانی به لحاظ ثبات و رسوخ، و عدم ثبات بر دو قسم است:
۱. ملکه: کیف بطیء الزوال مثل غضب شخص عصبانی مزاج و حسد حسود و شجاعت شجاع؛
۲. حال: کیف سریع الزوال مثل غضب شخص حلیم. تباین میان حال و ملکه، به امر عارضی است نه ذاتی. حال، آن هیاتی است که عارض شده و هنوز راسخ نشده است، و وقتی راسخ گردید ملکه نامیده می‌شود. پس نسبت این دو مثل نسبت طفل است و مرد.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    

---