کَیْد (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کَیْد: (فَاَرادُوا بِهِ کَیْداً) «کَیْد» در اصل به معنای
هرگونه «چاره‌اندیشی» است، خواه در طریق صحیح باشد یا غلط، هر چند غالباً در موارد مذموم استعمال می‌شود، و با توجّه به این که در اینجا به صورت «
نکره» آمده، نکره‌ای که دلالت بر عظمت و اهمیت می‌کند، اشاره به نقشه وسیع و گسترده‌ای است که آنها برای نابود ساختن
ابراهیم (علیه‌السّلام)، و برچیدن اثرات تبلیغ قولی و عملی او، طرح کرده بودند. این واژه به معنای
مکر، تلاش و کوشش، و
جنگ نیز آمده است. و به گفته «
راغب» در «
مفردات»، نوعی چاره‌جوئی است (که پنهانی و از طریق آماده ساختن مقدمات بوده باشد)، و آن دو گونه است: «نکوهیده» و «پسندیده»، هر چند استعمال آن در مذموم بیشتر است، ولی در عین حال در ممدوح
نیز به کار می‌رود.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با
کَیْد:(فَأَرَادُوا بِهِ كَيْدًا فَجَعَلْنَاهُمُ الْأَسْفَلِينَ) (آنها براى نابودى ابراهيم توطئه‌اى كردند، ولى ما آنان را پست و مغلوب ساختيم.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه كيد به معناى حيله است. و مراد از آن نقشه كشيدن براى نابودى ابراهيم (ع) و سوزاندنش در
آتش است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(أَمْ يُرِيدُونَ كَيْدًا فَالَّذِينَ كَفَرُوا هُمُ الْمَكِيدُونَ) (آيا مى‌خواهند نقشه‌اى شيطانى بكشند؟! ولى بدانند
کافران خودشان در دام اين نقشه‌ها گرفتار مى‌شوند!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه كيد به طورى كه راغب مى‌گويد: به معناى نوعى حيله‌گرى است. ولى صاحب مجمع البيان آن را به مكر معنا كرده. بعضى ديگر گفته‌اند: كيد به معناى هر عملى است كه مايه خشم پنهانى گردد. از ظاهر سياق بر مى‌آيد كه مراد از كيد مكذبين، مكرى است كه با
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مى‌كردند، و نسبت‌هايى است كه به آن جناب مى‌دادند، از قبيل: كهانت، جنون، شاعر بودن، و تقول، تا به اين وسيله مردم را از روى آوردن به وى روگردان كنند، و از او دور سازند، و به اين وسيله دعوتش باطل و بى‌اثر و نورش خاموش شود، و اين كيد (با همه ماهرانه بودنش) كيد به خودشان بود، چون در مرحله اول خود را از
سعادت ابدى و از افتادن به راه حق محروم مى‌سازند، بلكه مى‌توان گفت: (هر چند پيش خود خيال مى‌كنند كه عليه آن جناب نقشه مى‌ريزند ولى خبر ندارند كه) اين خداست كه به دست خودشان توفيق را از ايشان سلب نموده، دارد مهر بر دلهايشان مى‌زند.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(فَإِن كَانَ لَكُمْ كَيْدٌ فَكِيدُونِ) (اگر چاره‌اى در برابر من براى فرار از چنگال مجازات داريد انجام دهيد!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: و معناى اينكه فرمود:
(فَإِنْ كانَ لَكُمْ كَيْدٌ فَكِيدُونِ) اين است كه اگر شما حيله‌اى عليه من داريد تا با آن حيله
عذاب مرا از خود دفع كنيد، آن حيله را به كار ببريد، و اين خطاب را اصطلاحا تعجيزى مى‌گويند، و معنايش اين است كه شما چنين نيرويى نداريد، در آن روز به طور كلى همه نيروها از شما گرفته مى‌شود، و با ظهور اين حقيقت كه لا قوة الا للَّه خود
ستمکاران با ديدن
عذاب يقين مى‌كنند، و بلكه مى‌بينند كه قوت همه‌اش از آن
خدا است، و اينكه خدا شديد
العذاب است، و اين زمانى است كه پيشوايان از پيروان خود بيزارى مى‌جويند، و
عذاب را مى‌بينند، و همه اسباب‌ها از كار مى‌افتد.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(إِنَّهُمْ يَكِيدُونَ كَيْدًا) (آنها پيوسته نقشه‌اى شيطانى مى‌كشند،)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: يعنى
کفار با كفرشان و انكار معادشان همه در اين فكرند كه با حيله‌هايى نور خدا را خاموش و دعوت تو را باطل سازند، و من هم عليه ايشان حيله مى‌كنم، و حيله خداى تعالى همين است كه ايشان را به دشمنى با سعادت خود وا مى‌دارد،
استدراج مى‌كند مى‌فرمايد: مال و اولاد بيشترى مى‌دهم، بر دلهايشان مهر مى‌زنم، و گمراهشان مى‌كنم، و بر گوش و چشمشان پرده مى‌افكنم، اين چنين حيله مى‌كنم، تا در آخر به سوى
عذاب روز قيامتش بكشانم.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «کَیْد»، ص۴۶۷.
