کَرْهاً (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کَرْهاً:(طَوْعًا وَ كَرْهًا وَ ظِلالُهُم) «کَرْهاً» از مادّۀ «
کره» (بر
وزن شرح) به معنى كراهتى است كه عامل بيرونى داشته باشد و «كره» (بر وزن
جرم) به معنى كراهتى است كه از درون
انسان سرچشمه مى‌گيرد.
به موردی از کاربرد «کَرْهاً» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لِلّهِ يَسْجُدُ مَن في السَّماواتِ وَ الأَرْضِ طَوْعًا وَ كَرْهًا وَ ظِلالُهُم بِالْغُدُوِّ وَ الآصالِ) «كسانى كه در آسمان‌ها و
زمین هستند از روى اختيار يا اجبار- و همچنين سايه‌هايشان- هر
صبح و شام براى خدا
سجده مى‌كنند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ لِلّهِ يَسْجُدُ مَن في السَّماواتِ وَ الأَرْضِ طَوْعًا وَ كَرْهًا وَ ظِلالُهُم بِالْغُدُوِّ وَ الآصالِ) سجود به معناى به رو بر زمين افتادن و پيشانى و يا چانه را بر زمين نهادن است، هم چنان كه در باره برادران
یوسف (علیه‌السلام) مى‌فرمايد:
(وَ خَرّوا لَهُ سُجَّداً) و نيز فرموده:
(يَخِرّونَ لِلْأَذْقانِ سُجَّداً) سجود
مصدر، و سجده بناى مره است يعنى يک سجود.
و كره، به معناى كاريست كه آدمى با مشقت آن را انجام دهد،
حال اگر محركش امرى خارجى باشد، آن را كره - با فتحه كاف- خوانند، و اگر محركش داخلى و نفسانى باشد آن را كره - به ضمه كاف- تلفظ كنند و اين لفظ در برابر و مقابل
طوع است.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
در آیه مورد بحث چون غيرمؤمنان تحت تأثير عوامل بيرون‌ذاتى مقهور قوانين آفرينش هستند «كره» (بر وزن شرح) به كار رفته است.
در آيۀ مورد بحث مى‌خوانيم: «همۀ كسانى كه در آسمان‌ها و زمين هستند از روى اطاعت يا اكراه و همچنين سايه‌هاى آن‌ها - هر
صبح و شام - براى خدا سجده مى‌كنند.»
(طَوْعاً وَ كَرْهاً).
اين احتمال نيز در
تفسیر «طوعا و كرها» داده شده است كه منظور از طوعا جرياناتى از جهان آفرينش است كه موافق ميل فطرى و طبيعى يک موجود است (مانند ميل طبيعى موجود زنده براى زنده ماندن) و منظور از كرها تمايلى است كه از خارج تحميل بر يک موجود مى‌شود، مانند
مرگ يک موجود زنده بر
اثر هجوم ميكرب‌ها و يا عوامل ديگر.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «کرها»، ج۴، ص ۶۸.
