• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

کعب‌الاحبار

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابو‌اسحاق کعب‌ بن ماتع حمیری معروف به کعب الاحبار در عهد جاهلیت از یهود یمن و از قبیله ذی رعین و یا ذی الکلاع و از تابعین بوده است.


او از بزرگان علماء اهل کتاب بوده و علت تسمیۀ کعب الاحبار برای او بهره‌مندی‌اش از دانش کتاب‌های احبار بوده است.

وی سی ‌و دو سال قبل از هجرت به دنیا آمد.

بنا به مشهورترین قول پس از پیامبر در اوایل خلافت عمر به اسلام گروید و وارد مدینه شد.
کعب پس از گرویدن به اسلام با اصحاب پیامبر مصاحبت داشته و برای آن‌ها از کتب اسرائیلی و اخبار امت‌های گذشته حدیث نقل می‌کرده است.

روایات منقول از او بر دانش او نسبت به دو فرهنگ یهودی و اسلامی گواهی می‌دهد. در آن زمان کعب داستان تخت سلیمان را با صحنه‌پردازی خاصی بیان کرد و همگان را به اعجاب واداشت. در ضمن اطلاعات او درباره آدم و شجره ممنوعه و هم‌چنین ذوالقرنین و پیامبران دیگر باعث فریب مسلمانان می‌شد.

صحابه و گروهی از تابعین از جمله خلیفه دوم مطالبی از او اقتباس کرده‌اند و ابوهریره، ابن ‌عباس و تعدادی از تابعین از وی حدیث نقل کرده‌اند.

او قرآن را از صحابه گرفت. در سنن ابی داود، ترمذی، نسائی و صحیح بخاری از او روایاتی نقل شده است. خلیفۀ دوم در موارد بسیاری از او موعظه و تشریح معانی آیات قرآنی را درخواست می‌نمود.

صحابه اعتقاد داشتند که او محل علم و فضل است و بدین جهت احادیثی را از او اخذ کرده‌اند.

کعب الاحبار روایات بسیاری در توجیه عملکردها و تأیید اندیشه‌های خلیفۀ دوم و نیز پیش‌گویی‌هایی از تورات دربارۀ برخی صفات، خلقیات و فضائل او نقل کرده است.

صحابه در آغاز به کعب اطمینان داشتند به طوری که او را واعظ، معلم و مفتی می‌دانستند، امّا پس از مدتی برخی از آنان با پی بردن به دروغ پردازی و ماهیت یهودی وی سخنان او شک کرده، او را تکذیب کردند. به جهت این‌که او در اسلام به متون و آموزه‌های یهودی مراجعه می‌کرد و اساطیر و قصص موهومی را برای مردم بیان می‌نمود.
ازاین رو عمر او را از نقل حدیث منع کرد و او را تهدید به تبعید به، یمن نمود.

او در زمان خلافت عثمان به شام رفت و تا پایان عمرش در حمص می‌زیست.

وی در روزگار عثمان و معاویه ارج فراوان داشت و به دستور ایشان احکام شرعی را بیان می‌نمود و تحت حمایت معاویه به جعل داستان‌هایی در تأیید دستگاه خلافت پرداخت.
روایات فراوان نقل شده از او در فضیلت شام و بیت‌المقدس همه مؤید این مطلب است.

او روایت کرده کسی که در بیت‌ المقدس دفن شود عذاب نمی‌شود.
دربارۀ شام روایت کرده است که است که:
«خوشا به حال سرزمین شام همانا خداوند بخشاینده رحمت خود را بر این سرزمین گسترده است».
در جای دیگر دربارۀ صفت پیامبر در تورات روایت کرده است که:
«محمد رسول خدا، بندۀ برگزیدۀ او، مولدش مکه است و مهاجرتش مدینه و مُلکش در شام است».

از احادیث روایت شدۀ کعب در زمینۀ بیت‌ المقدس و شام، بسیاری از خلفا چون عثمان، معاویه و پسرش و عبدالملک و ولید استفاده کردند و مردم را به این دو نقطه جذب نمودند. به خصوص در دورۀ عبدالملک که به خاطر فتنه بین او و ابن‌ زبیر و به جهت پراکندگی جمعیت از نزد ابن ‌زبیر و نرفتن به مکه مردم به زیارت این دو مکان تشویق شدند و از این زمان در تعظیم این دو مکان اسرائیلیاتی نقل شد.

روایات نقل شده از کعب در جوامع حدیثی باعث شده چهرۀ او دینی و آشنا به مسائل گوناگون دینی و تاریخی و تفسیری جلوه کند. احادیث نقل شده از او که اندیشه جسم انگاری خداوند را آشکارا مطرح می‌کند مورد قبول اهل حدیث و حنابله و یکی از اصول مذهب آن‌ها شده است.

کعب در سال ۳۴ در شهر حمص درگذشت.

• خرمشاهی، بهاء الدین؛ دانش‌نامه قرآن، انتشارات دوستان – ناهید، ۱۳۷۷، چاپ اوّل، ص۲۱۶.
• زرکلی، خیرالدین؛ اعلام، بیروت، دارالعلم، ج۵، ص۲۲۸.
• سبحانی، جعفر؛ ملل و نحل، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۶ه.ق، چاپ چهارم.
• ابن عساکر، مختصر تاریخ دمشق، دمشق، دارالفکر، ۱۴۱۰ه.ق، چاپ اوّل، ج۲۱، ص۱۸۱.
• دکتر قاسمی، حمید محمد؛ اسرائیلیات و تأثیر آن بر داستان‌های انبیاء در تفاسیر قرآن، تهران، سروش، ۱۳۸۰ه.ش، چاپ اول، ص۹۸-۹۶.
• دکتر دیاری، محمد تقی؛ پژوهشی در باب اسرائیلیات در تفاسیر قرآن، سهروردی، ۷۹، چاپ اوّل، ص۱۲۵.
• الاصبهانی، احمد بن عبدالله؛ حلیة الاولیاء، بیروت – لندن، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۷، چاپ پنجم، ج۵، ص۳۷۵.
• ابوریه، محمود؛ اضراء علی‌ السنة المحمدیه، دارالکتاب الاسلامی، ص۱۷۱-۱۷۰.

سایت پژوهه    


رده‌های این صفحه : تابعین | تاریخ اسلام | رجال
جعبه ابزار