کریم (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کَریم (به فتح کاف) از
واژگان قرآن کریم به معنای
جواد و
منعم و از
اسماء حسنی است. جمع کیریم،
کِرام (به کسر کاف) است.
کَریم به معنای جواد و منعم، از اسماء حسنی است. در غیر خدا نیز به کار می‌رود.
(وَ مَنْ کَفَرَ فَاِنَّ رَبِّی غَنِیٌ کَرِیمٌ) «همانا پروردگار من بی‌نیاز و سخاوتمند است».
(یا اَیُّهَا الْاِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ • الَّذِی خَلَقَکَ فَسَوَّاکَ...) (اى انسان! چه چيز تو رادر برابر پروردگار كريمت
مغرور ساخته است؟!همان كسى كه تو را آفريد و منظم ساخت...).
کریم فقط در این دو
آیه وصف حق تعالی آمده است وآن را در
خداوند، جواد و منعم معنی کرده‌اند، «رَجُلُُ کَریم‌ُُ اَیْ جَوادُُ؛ قَومُُ کِرام‌ُُ ای اَجْوادُُ».
(لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ) ( براى آنها،
آمرزش و
رحمت خدا و روزىِ با ارزشى است).
طبرسی در این
آیه رزق کریم را عظیم و واسع و آنچه ناگواری در آن نیست و در ذیل
آیه چهارم از همین
سوره، بزرگ و پر قیمت معنی کرده است؛
در اقرب الموارد آمده: «رِزْقٌ کَرِیمٌ ایْ کَثیرٌ»؛ این‌ها همه مصداق شرافت و نفاست‌اند.
(فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَ اَجْرٍ کَرِیمٍ) «او را به
غفران و مزدی شریف و نفیس بشارت ده».
در مصباح فیومی و اقرب الموارد آمده: «کرم الشّی‌ء کرما: نفس و عزّ فهو کریم» بنا بر این کریم به معنی نفیس و عزیز است.
(ما هذا بَشَراً اِنْ هذا اِلَّا مَلَکٌ کَرِیمٌ) «این
بشر نیست بلکه
فرشته‌ای است بزرگوار».
ایضا
آیه هفدهم از
سوره دخان (وَلَقَدْ فَتَنَّا قَبْلَهُمْ قَوْمَ فِرْعَوْنَ وَجَاءهُمْ رَسُولٌ كَرِيمٌ) (ما پيش از اينها قوم
فرعون را آزموديم و پيامبر بزرگوارى به سراغشان آمد)
و چهلم از
حاقّه (إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ) (كه اين قرآن گفتار
رسول بزرگوارى است)
و غیره.
(لا اِلهَ اِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْکَرِیمِ) (معبودى جز او نيست؛ و او پروردگار
عرش كريم است).
وصف عرش در تمام آیات و در
آیه ۸۶ همین سوره
«عظیم»
و فقط در
آیه فوق «کریم» آمده است، شاید آن نیز به معنی عظیم و شاید به معنی محترم و شرافتمند باشد، عرش محترمی که مصدر دستورات امور عالم است. طبرسی آن را نیکو معنی کرده و فرماید: کریم در
جمادات به معنی نیکو است.
(اِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیمٌ) (كه آن،
قرآن پر ارزشى است).
قرآن کریم: یعنی قرآن شریف و محترم و گرانقدر.
کِرام جمع کریم است.
(بِاَیْدِی سَفَرَةٍ • کِرامٍ بَرَرَةٍ) «با دست یا در دست نویسندگانی که بزرگواران و نیکوکارانند».
(وَ اِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ • کِراماً کاتِبِینَ) (به يقين نگاهبانانى بر شما گمارده شده، والا مقام و نويسنده اعمال (نيك و بد شما)).
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "کرم"، ج۶، ص۱۰۴.
