کتاب النبات (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«کتاب النبات»، کتابی ادبی- طبی است به
زبان عربی ، تالیف
ابو حنیفه دینوری . این کتاب، بیشتر از لحاظ ذکر نکات ادبی و لغوی مورد توجه محققان پس از خود قرار گرفته است.
ابو عبید بکری ، در کتاب «
معجم ما استعجم »،
ابو منظور در «
لسان العرب » و
ابن سیده در «
المخصص » از جمله کسانی هستند که از این کتاب استفاده کرده‌اند و مطالب آن را نقل نموه‌اند.
کتاب، در
قرن سوم هجری تالیف شده است.
همه اجزای کتاب، امروزه به دست ما نرسیده است، چون بیشتر اجزای آن، در گذر روزگار از میان رفته است.
عبد القادر بغدادی، می‌گوید: «کتاب النبات، شش مجلد بزرگ بوده است.
. از میان این شش مجلد، تنها مجلد ثالث و نیمی از مجلد پنجم آن به دست ما رسیده است؛ ازاین رو، نه از انگیزه مؤلف برای نگارش این اثر باخبریم و نه از ساختار کتاب و نه از سال تالیف آن.
با این حال، جزء سیزدهم، مشتمل بر ۱۳ باب و جزء پنجم، دارای یک باب است.
مؤلف، در این اثر، به ذکر شواهد شعری، حکایات و نکات ادبی و لغوی می‌پردازد و در این باره به منابع بسیار و اقوال فراوانی استناد می‌کند.
اگر چه محتوای کتاب، در نگاه اول، لغت و ادبیات است، اما کتابی با این قدمت، برای محققین
طب سنتی و پژوهش گرانی که جست وجو در ریشه لغات می‌کنند و نیز جویندگان اطلاعات گسترده در مورد گیاهان،
مسواک ، درختان، رنگ‌ها، قارچ‌ها، بوها و... منبع باارزشی است.
ارزش این اثر، در ذکر نکات لغوی و طبی در کنار هم است؛ ازاین رو، هم برای ادب دوستان جذاب است و هم به کار دوست داران
طب می‌آید.
در عین حال به سبب ذکر اشعار و حکایات ادبی و تاریخی، مطالعه آن، سرگرم کننده است.
با این حال، به خاطر عدم تدوین و تنظیم آن به صورت مرسوم، استفاده از آن تنها برای کسانی سودمند است که در پی اطلاعات دقیق و جزئی‌اند و الا این اثر، چندان به کار مبتدیان نمی‌آید.
عناوین ابواب کتاب چنین است:
باب آفات الحرث و النحل؛
باب الرعی و المراعی؛
باب صفة الجراد و الجنادب؛
باب وصف الکماة و ما کان فی طریقها؛
باب الصمغ و اللثا و المغافیر؛
باب الدباغ؛
باب الزناد؛
باب فی الوان النیران و الارمدة و الادخنة؛
باب ما یصبغ؛
باب الرواغ الطیبة و المنتنة؛
باب المساویک؛
باب الحبال؛
باب العسل و النحل؛
باب القسی و السهام.
این اثر، به تحقیق و شرح
مشرق شناس آلمانی
برنارد لویس تصحیح و تحقیق شده است.
وی، برای تصحیح متن کتاب، از سه نسخه خطی بر جای مانده این اثر استفاده کرده است.
محقق این اثر، در مقدمه، به شیوه تصحیح اشاره کرده است؛ علاوه بر آن، تنظیم و تدوین فهارس برای استفاده آسان از مطالب کتاب، کار دیگر اوست. تدوین فهرست لغات، فهرست اشعار، فهرست ارجوزه‌ها، فهرست روات و فهرست شعرا کاری بوده که او در این رابطه انجام داده است.
پاورقی‌های این اثر، به استخراج اشعار و مستنداتی که در متن، نام آنها آمده و نیز ذکر کتبی که از تکه تکه مطالب کتاب النبات، بهره مند شده‌اند، اختصاص یافته است.
این اثر، در
سال ۱۳۹۴ ق (۱۹۷۴ م)، در ۴۶۳ صفحه، توسط انتشارات فزاتر اشتاینر (آلمان)، چاپ و منتشر شده است.
نرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
پانویس
