پژوهشی در تاریخ قرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«پژوهشی در تاریخ قرآن کریم» تالیف دکتر
سیدمحمدباقر حجتی کتاب پیرامون
تاریخ قرآن کریم نوشته شده که در آن مباحثی که مربوط به
تاریخ قرآن است مورد بررسی قرار گرفته است.
بعضی از این موضوعات عبارتند از: اسامی قرآن-
وحی الهی- نزول قرآن معنای
آیه و
سوره - نگارش قرآن کریم در
زمان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - جمع و تدوین قرآن و...
با توجه به تعداد دفعات چاپ کتاب که شش نوبت و ۳۹ هزار نسخه منتشر شده است، بدست می‌آید که مطالب آن برای علاقه مندان به
علوم قرآنی مفید واقع شده است. استفاده از نظرات مختلف برای توضیح یک مطلب و بیان آن به زبانی ساده و قابل فهم برای عموم دانشجویان و اظهار نظر قطعی در بعضی از موارد، از شاخص‌های کتاب است که باعث چاپ آن به دفعات مکرر شده است.
کتاب دارای ۱۸ فصل است که فهرست مطالب آن به قرار زیر است:
فصل اول: عناوین و اسامی قرآن فصل دوم: وحی الهی: معنای لغوی وحی- الهام فطری به
انسان - الهام غریزی به
حیوان - اشاره سریع و مرموز- سه گونه وحی- کیفیت نزول وحی. فصل سوم: نزول
قرآن کریم :
تاریخ آغاز نزول وحی- کیفیت نزول کتب آسمانی بر
انبیاء -
حکمت نزول تدریجی
آیات قرآن - اولین و آخرین آیاتی که بر
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نازل شد- بهترین راه حل برای شناسایی آخرین
آیه قرآن فصل چهارم: آیه: معنی لغوی آیه- نظریات دانشمندان درباره
اطلاق آیه بر برخی از
حروف مقطعه قرآن- ترتیب آیات در سوره‌های قرآن- فوائد شناخت آیات و
سوره‌های مکی و
مدنی - کیفیت شناخت
آیات و سوره‌های مکی و مدنی- خصوصیات کلی و قطعی
آیات و سوره‌های مکی و مدنی- تعداد سوره‌های مکی و مدنی فصل پنجم: سوره: معنای لغوی و اصطلاحی سوره- ترتیب سوره‌های قرآن- ادله اجتهادی و توقیفی بودن ترتیب موجود سوره‌های قرآن- عقیده نگارنده در این باره شمار سوره‌های قرآن-
حکمت تقسیم قرآن به سوره‌ها. فصل ششم: فواتح
سور و
حروف مقطعه قرآن: آراء دانشمندان در این باره بررسی بهترین آراء درباره
مدلول حروف مقطعه قرآن فصل هفتم: تعداد
حروف و کلمات قرآن فصل هشتم: مقدمه‌ای بر نگارش قرآن در
زمان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم کیفیت پیدایش خط از نظر دانشمندان قدیم و جدید- نمودار کیفیت تحول خط از نظر دانشمندان چه کسی خط را وارد
جزیرة العرب کرد-
خط و
کتابت همزمان با
ظهور اسلام تصویر نامه‌های پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به سران کشورها فصل نهم:
پیامبر امی - آیا حضرت به خواندن و نوشتن آشنایی داشت فصل دهم:
نگارش قرآن : نگارش قرآن همزمان با
حیات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - کتاب
وحی نوشت افزارهایی که در قرآن از آنها یاد شده فصل یازدهم: جمع و تدوین قرآن:
حفظ قرآن -
حفاظ قرآن - نقش حفظ کردن قرآن در
صیانت و
پاسداری از آن فصل دوازدهم:
قرائت قرآن : فوائد بحث در
قرائت قرآن- معنی لغوی قراآت آیا
اجتهاد و اظهار نظر علمی در قراآت
جایز است-
حدیث سبعة احرف فصل سیزدهم:
لهجه قرآن و منشاء
اختلاف قراآت: لغت و لهجه قرآن کریم بررسی احادیثی که لهجه قرآن کریم را مشخص می‌سازد- ادله نزول قرآن به لهجه
قریش فصل چهاردهم:
قاریان قرآن کریم فصل پانزدهم: جمع و تدوین قرآن پس از
رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم : نخستین گام فصل شانزدهم: جمع و نگارش قرآن همزمان با
خلافت ابی بکر: نامگذاری قرآن به «
مصحف » در
زمان خلافت ابی بکر- سرنوشت صحیفه‌های قرآنی ابی بکر فصل هفدهم: تدوین و جمع آوری قرآن در زمان خلافت
عثمان : انگیزه عثمان در جمع و تدوین قرآن- عثمان در جمع قرآن با چه مخالفت‌هایی مواجه گردید- سرنوشت
مصاحف عثمانی فصل هیجدهم: اصلاح شیوه نگارش قرآن آغاز اصلاح شیوه نگارش قرآن- اعراب گذاری- نقطه گذاری
حروف متشابه قرآن-
نقد و تحلیلی در
تاریخ نشانه گذاری
حروف و کلمات قرآن.
۱- استفاده از نظرات و آراء مستشرقین (همچون بلاشر) در بعضی از مسائل و ذکر نظریات آنها ۲- فصل هشتم: در این فصل، از پیدایش
خط و نگارش بحث نموده و در آن جدولی ارائه شده که کیفیت تحول خط را از نظر دانشمندان اسلامی بیان می‌نماید. ۳- فصل پنجم: در این فصل پس از تعریف
سوره - پیرامون توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب سوره‌ها نظریات مختلف را ذکر نموده و پس از آن نظریه دیگری را بیان می‌نماید مبنی بر اینکه بخش زیادی از سوره‌ها ترتیب آنها توقیفی و ترتیب بخش اندکی از آنها طبق رای و اجتهاد
صحابه انجام گرفته ۴- فصل سوم: در این فصل پس از تعریف آیه. از آخرین
آیات نازل شده بر
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بحث نموده اقوال پیرامون آنرا ذکر می‌نماید و در انتهاء راه حل مناسبی را به نقل از صاحب
مجمع البیان در این زمینه ذکر می‌نماید ۵- فصل یازدهم: در این فصل پیرامون جمع قرآن در زمان پیامبر بحث می‌نماید و در این باره پس از ذکر اقوال علماء و نقد آنها، نتیجه می‌گیرد که قرآن در
زمان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بطور کامل نگارش شده منتهی بر روی نوشت افزارهایی که نمی‌توانسته بصورت مصحف و دفتری واحد جمع آوری شود ولی در زمان
ابوبکر و به دستور ایشان بر روی پوست نوشته شد. ۶- فصل ششم: در این فصل از
حروف مقطعه بحث می‌نماید که در آن اقوال مختلف پیرامون
حروف مقطعه (فواتح سور) را بررسی می‌نماید ولی در انتها نظر
رشید رضا را در این باره می‌پذیرد که می‌گوید: این
حروف برای آگاهی دادن و جلب توجه نمودن مخاطبین است. اشکالات ۱- بعضی از مطالب کتاب با عنوان کتاب که
تاریخ قرآن است و فقط از تاریخ قرآن بحث می‌کند سازگاری ندارد مانند بحث
حروف مقطعه (فصل ۶) پیامبر امی (فصل ۹) - تعداد
حروف و کلمات قرآن (فصل ۷) ۲- بیان مطالب و موضوعات سیر منطقی ندارد ابتدا موضوعی را توضیح می‌دهند سپس معنا می‌کنند (از نظر
لغت ) مانند بحث وحی. ۳- کتاب دارای غلطهای تایپی است و در بعضی از موارد افتادگی نیز دارد مانند ص۱۴۰ خط آخر که تعداد آیات که ۶۲۲۰ عدد می‌باشد به جای
آیات ، کلمه نوشته شده است.
کتاب یک جلد و دارای ۶۲۸ صفحه و متن آن فارسی است که دارای مشخصات زیر است:
۱- کاغذ: معمولی ۲- چاپ: کامپیوتری ۳- نوبت چاپ: ششم ۴- تیراژ: ۰۰۰/ ۴ (چهار هزار) نسخه ۵- چاپ آن: توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی ۶- تاریخ انتشار:
سال ۱۳۷۲ ۷- دارای فهرست‌های زیر:
۱- ۷- فهرست اشخاص و گروهها ۲- ۷- فهرست اسامی مکان‌ها ۳- ۷- فهرست اسامی کتابها ۴- ۷- فهرست تفصیلی تصویرها ۵- ۷- فهرست منابع و ماخذ کتاب ۸- معرفی نمونه‌هایی از نسخه‌های
قرآن کریم بر حسب تاریخ تحریر ۹- معرفی نمونه‌هایی دیگر از نسخه‌های قرآن کریم بر حسب تاریخ تحریر ۱۰- نویسنده:
سیدمحمدباقر حجتی ۱۱- کتاب: پژوهشی در تاریخ قرآن کریم.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
