پسر خواهر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

پسر خواهر یا خواهر زاده، فرزند ذکور خواهر است؛ خواهر نسبی باشد یا رضاعی.

---

قرآن در دو آیه به صراحت از پسر خواهر با تعبیر «بَنی اَخَوتِهِنَّ» و «اَبناءِ اَخَوتِهِنَّ» یاد کرده است و در آیاتی دیگر هرچند تصریح بدان نکرده؛ ولی مخاطب این آیات پسر خواهر است؛ مانند «حُرِّمَت عَلَیکُم... و خــلـتُکُم»؛ «لَیسَ... و لا عَلی اَنفُسِکُم اَن تَاکُلوا مِن... بُیوتِ اَخولِکُم اَو بُیوتِ خــلـتِکُم»؛ همچنین در آیاتی دیگر، پسر خواهر از مصادیق برخی عناوین کلی همچون «اَرحام:» «و اولُوا الاَرحامِ بَعضُهُم اَولی بِبَعض» و «رجال» و «اقربون:» «لِلرِّجالِ نَصیبٌ مِمّا تَرَکَ الولِدانِ والاَقرَبونَ» است. در این آیات برخی احکام مربوط به پسر خواهر آمده است.

---

۲.۱ - محرمیت پسر خواهر با خاله

قرآن آشکار کردن زینت زنان را در برابر شماری از مردان از جمله پسر خواهر جایز شمرده است: «و قُل لِلمُؤمِنـتِ... و لایُبدینَ زینَتَهُنَّ اِلاّ لِبُعولَتِهِنَّ... اَو بَنی اَخَوتِهِنَّ». در آیات ۵۳-۵۴ احزاب نیز زنان پیامبر به رعایت حجاب در برابر مردان سفارش شده‌اند. سپس در آیه بعد شماری از مردان از جمله پسر خواهر از این حکم مستثنا شده‌اند: «لا جُناحَ عَلَیهِنَّ فی ءابائهِنَّ... و لا اَبناءِ اَخَوتِهِنَّ». مفسران و فقها از آیات مذکور استفاده کرده‌اند که نگاه کردن پسر خواهر نیز به خاله و زینتهای او بدون قصد لذت جایز است. در این حکم تفاوتی میان پسر خواهر نسبی یا رضاعی نیست، همچنان که این حکم به پسر بیواسطه خواهر اختصاص ندارد، بلکه میان نوادگان و فرزندان با واسطه خواهر یا خاله پدر و مادر یا اجداد او نیز برقرار است؛اما درباره اینکه مراد از زینت چیست و خاله کدام یک از زینتهای خود را می‌تواند در برابر پسر خواهر آشکار کند و پسر خواهر نیز به کدام یک می‌تواند نگاه کند فقها آرای مختلفی دارند.

۲.۲ - ازدواج پسر خواهر با خاله

ازدواج پسر خواهر با خاله حرام است: «حُرِّمَت عَلَیکُم... و خــلـتُکُم» این حرمت تنها میان پسرخواهر و خواهر مادر او وجود ندارد، بلکه شامل نوادگان خواهر نیز می‌شود و ازدواج آنها با خواهر اجدادشان نیز حرام است، افزون بر این در این حکم نیز پسر خواهر نسبی و رضاعی تفاوتی ندارند.

۲.۳ - جواز غذا خوردن از خانه دایی و خاله

پسر خواهر می‌تواند وارد خانه دایی و خاله شده، از غذای خانه آنان بخورد: «لَیسَ عَلَی الاَعمی حَرَجٌ... و لا عَلی اَنفُسِکُم اَن تَاکُلوا مِن بُیوتِکُم... اَو بُیوتِ اَخولِکُم اَو بُیوتِ خــلـتِکُم». برخی از فقیهان اهل سنت این کار را در صورتی جایز دانسته‌اند که صاحب خانه اجازه داده باشد؛ ولی برخی دیگر گفته‌اند که سبب جواز این امر وجود رابطه خویشاوندی است و اجازه لازم نیست. گروهی دیگر جواز این کار را منوط به آگاهی شخص به رضایت صاحب خانه کرده‌اند؛ ولی فقیهان امامیه معتقدند که این کار در صورتی رواست که شخص علم یا گمان قوی به عدم رضایت صاحب طعام نداشته باشد، افزون بر این، فرد باید به اندازه نیاز خود از طعام این خویشاوندان بخورد و از اسراف بپرهیزد. برخی فقها خوردن از خانه این خویشاوندان را تنها منحصر به طعامهایی دانسته‌اند که در صندوق نباشد یا ذخیره نشده باشد.

۲.۴ - ارث بردن پسر خواهر و دایی و خاله از یکدیگر

پسر خواهر از دایی و خاله ارث می‌برد. به نظر برخی از فقها پسر خواهر یکی از مصادیق «رجال» و «اَقربون» در آیه ۷ نساء است که در آن برای مردان سهمی از آنچه پدر و مادر و خویشاوندان باقی می‌گذارند مقرر شده است: «لِلرِّجالِ نَصیبٌ مِمّا تَرَکَ الولِدانِ والاَقرَبونَ... مِمّا قَلَّ مِنهُ اَو کَثُرَ نَصیبـًا مَفروضا»؛ همچنین به نظر فقهای شیعه و اهل سنت پسر خواهر از مصادیق «اَرحام» در آیات ۷۵ [سوره انفال [|انفال]] و ۶ احزاب است که در آن برخی از خویشاوندان در ارث بردن بر برخی دیگر مقدم دانسته شده‌اند: «و اولُوا الاَرحامِ بَعضُهُم اَولی بِبَعض». بر اساس آیات مذکور اگر پسر خواهر نیز از دنیا برود خاله و دایی وی می‌توانند از او ارث ببرند. البته ارث بردن پسر خواهر از خاله و دایی و نیز ارث بردن آنان از وی تنها در صورتی میسّر است که میت وارثی نزدیک تر از اینها از نظر طبقه و درجات ارث نداشته باشد.

---

احکام القرآن، ابن عربی؛ احکام القرآن، جصاص؛ انوارالتنزیل و اسرار التاویل، بیضاوی؛ التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ زبدة البیان فی براهین احکام القرآن؛ فرهنگ فارسی؛ فقه الصادق علیه‌السّلام؛ فقه القرآن؛ کتاب الخلاف؛ کفایة الاحکام (کفایة الفقه)؛ لغت نامه؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المبدع شرح المقنع؛ مسالک الافهام؛ المغنی و الشرح الکبیر؛ المقنعه؛ الموسوعة الفقهیة المیسره؛ الناصریات؛ النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی.

---