وَیْل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وَيْل (به فتح واو و سکون یاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای وای است و در معانی
عذاب،
قبح،
تعجب و ... به کار می‌رود.
پنج مورد از اين مادّه در
نهج‌البلاغه آمده است.
وَيْل:
وای است و در معانی
عذاب،
قبح،
تعجب و ... به کار می‌رود.
راغب از
اصمعی نقل کرده «ویل» به معنای
قبح است و گاهی در
تحسّر و
تاسف بکار رود ولی «ویح» در
ترحم استعمال می‌شود.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
در اشاره به
فتنه صاحب الزنج (
علی بن محمد بن عبدالرحیم از
بنی عبد القیس که ادعا کرد از اولاد
زید بن علی بن الحسین (علیهم‌السلام) است در
بصره خروج کرد و خرابی‌ها به بار آورد و او بر
مهتدی عباسی خروج کرده بود) فرموده:
«فَوَيْلٌ لَكِ يا بَصْرَةُ عِنْدَ ذلِكَ، مِنْ جَيْش مِنْ نِقَمِ الله! لا رَهَجَ لَهُ، وَلا حَسَّ، وَسَيُبْتَلَى أَهْلُكِ بِالْمَوْتِ الاْحْمَرِ، وَالْجُوعِ الاَْغْبَرِ.»«واى بر تو اى «بصره»! از لشكرى كه به عنوان
کیفر الهی بدون گرد و غبار و بدون سر و صدا به تو حمله‌ور مى‌گردد و به زودى ساكنانت به
مرگ سرخ و گرسنگى شديدى كه
رنگ چهره آن‌ها را دگرگون مى‌سازد، مبتلا خواهند شد.»
(شرح‌های خطبه:
)
در نكوهش جمعى از اهل
عراق فرمود:
«وَ لَقَدْ بَلَغَنی أَنَّکُمْ تَقولونَ عَلِیٌّ یَکْذِبُ قاتَلَکُمُ اللَّهُ تَعالَی فَعَلَی مَنْ أَکْذِبُ أَ عَلَی اللَّهِ فَأَنا أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِهِ أَمْ عَلَی نَبِیِّهِ فَأَنا أَوَّلُ مَنْ صَدَّقَهُ کَلاّ وَ اللَّهِ لَکِنَّها لَهْجَهٌ غِبْتُمْ عَنْهَا وَ لَمْ تَکونوا مِنْ أَهْلِها وَیْلُ أُمِّهِ کَیْلاً بِغَیْرِ ثَمَنٍ لَوْ کانَ لَهُ وِعاءٌ - وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِینٍ.»«به من
خبر رسيده كه مى‌گوييد: «على خلاف مى‌گويد»!
خدا شما را بكشد، به چه كسى
دروغ بسته‌ام؟ آيا به خدا دروغ بسته‌ام كه خود نخستين
مؤمن به او هستم يا بر پيامبرش كه نخستين مصدّقش بوده‌ام؟ نه اين‌طور نيست. به خدا
سوگند آن‌چه گفته‌ام (واقعيّتى است) كه شما از آن پنهان بوديد، و اهل درک آن نبوديد، اگر شما ظرفيت داشته باشيد بدون انتظار پاداش، پيمانه فكر شما را از
علم و
دانش پُر مى‌كنم، و بزودى خبر آن را خواهيد فهميد.»
(شرح‌های خطبه:
)
پنج مورد از اين ماده در
نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ویل»، ج۲، ص۱۱۶۸.
