وَصَّیْنَا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وَصَّیْنَا:
(وَ وَصَّيْنَا الإِنْسانَ) وَصَّیْنَا: از باب تفعيل (توصيه)،
وصيّت و توصيه به معنى مطلق «سفارش» است.
مفهوم آن منحصر به سفارش‌هاى مربوط به بعد از
مرگ نيست.
به موردی از کاربرد
وَصَّیْنَا در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ وَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهًا وَ وَضَعَتْهُ كُرْهًا وَحَمْلُهُ وَ فِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا حَتَّى إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَ عَلَى وَالِدَيَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَ أَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَ إِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ) (ما به
انسان توصيه كرديم كه به پدر و مادرش نيكى كند، مادرش او را با ناراحتى حمل مى‌كند و با ناراحتى وضع حمل مى‌نمايد و دوران حمل و از شير بازگرفتنش سى ماه است؛ تا زمانى كه به نيرومندى و كمال خود بالغ گردد و به چهل سالگى برسد مى‌گويد:
پروردگارا! مرا توفيق ده تا شكر نعمتى را كه به من و پدر و مادرم دادى به جا آورم و كار شايسته‌اى انجام دهم كه از آن خشنود باشى و فرزندان مرا صالح گردان؛ من به سوى تو باز گشتم (و
توبه كردم) و من از مسلمانانم.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه
وصيت به طورى كه
راغب گفته به معناى آن است كه به ديگرى پيشنهاد كنى كه فلان كار را بكند و اين پيشنهاد توأم با موعظه و خيرخواهى باشد.
و كلمه توصيه بر وزن تفعيل و از ماده
وصيت است.
(وَ جَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنتُ وَ أَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا) (و هر جا كه باشم مرا وجودى پربركت قرار داده و تا زمانى كه زنده‌ام، مرا به
نماز و
زکات توصيه كرده است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: معناى مبارک بودنش هر جا كه باشد اين است كه محل براى هر بركتى باشد و بركت به معناى نمو خير است، يعنى او براى مردم منافع بسيار دارد،
علم نافع به ايشان مى‌آموزد و به عمل صالح دعوتشان مى‌كند و به ادبى پاكيزه‌تر تربيتشان مى‌كند و كور و پيس را شفا داده، اقويا را اصلاح و ضعفا را تقويت و يارى مى‌كند. جمله
(وَ أَوْصانِي بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ ...) اشاره به اين است كه در شريعت او نماز و زكات تشريع شده و نماز عبارت است از توجه بندگى مخصوص به سوى خداى سبحان و زكات عبارت است از انفاق مالى و اين دو حكم در بيش از بيست جاى
قرآن قرين هم ذكر شده، بنابراين ديگر به گفته آن كسى كه گفته مراد از زكات تزكيه نفس و تطهير آن است، نه واجب مالى، اعتناء نمى‌شود.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(و براى شما، نصف ميراث زنانتان است، اگر آن‌ها فرزندى نداشته باشند و اگر فرزندى داشته باشند، يک چهارم ميراث آن‌ها از آن شماست؛ پس از انجام
وصيّتى كه به آن سفارش كرده‌اند و اداى دين. و براى زنان شما، يک چهارم ميراث شماست، اگر فرزندى نداشته باشيد و اگر براى شما فرزندى باشد، يک هشتم ميراث شما از آن آن‌هاست؛ بعد از انجام
وصيّتى كه به آن سفارش كرده‌ايد و اداى
دین. و اگر ميت مرد يا زنى بوده باشد كه خواهر يا برادر از او ارث مى‌برند و يک برادر يا يک خواهر دارد، سهم هر كدام، يک ششم است اگر برادر و خواهر مادرى باشد؛ و اگر بيش از يک نفر باشند، آن‌ها در يک سوّم شريكند؛ پس از انجام
وصيّتى كه به آن سفارش شده و اداى دين؛ به شرط آن كه از طريق
وصيّت و اقرار به دين، به ورثه
ضرر نزند. اين سفارش خداست و خدا دانا و داراى حلم است. )
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: معناى آيه روشن است، تنها نكته‌اى كه لازم است تذكر داده شود و در حقيقت پاسخى كه سؤال آن ممكن است به ذهن برسد اين است كه: در اين آيات در بيان سهام دو جور تعبير آمده، در بعضى از سهام مثل نصف (يک دوم) و دو ثلث (دو سوم) عدد را به كل مال و به عبارت ديگر به ما ترک، اضافه كرده، ولى در سهام كمتر از نصف (يک دوم) و دو ثلث (دو سوم) نظير ثلث (يک سوم) و سدس (يک ششم) و ربع (يک چهارم) را اضافه نكرد و نفرموده ربع از آن‌چه باقى گذاشته‌ايد؟ پس در اين مورد جاى سؤال هست كه اين تفاوت در تعبير براى چيست و چرا در نصف عدد را اضافه كرد؟
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
لذا جمعى در
آیه مورد بحث آن را به معنى «امر و دستور و فرمان» تفسير كرده‌اند:
«ما به
انسان توصيه كرديم كه به پدر و مادرش نيكى كند»
و نيز در آيه ۳۱
سوره مریم از زبان
عیسی (علیه‌السلام) مى‌خوانيم:
(... وَ أَوْصٰانِي بِالصَّلاٰةِ وَ اَلزَّكٰاةِ مٰا دُمْتُ حَيًّا)«و (خداوند) مرا به
نماز و زكات تا مادام كه زنده‌ام توصيه كرده است» (دستور داده است).
در آيه ۱۲ سوره نساء به جمله
«توصون» برمى‌خوريم:
(... مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ تُوصُونَ بِهٰا أَوْ دَيْنٍ...) «بعد از انجام وصيّتى كه كرده‌ايد و اداى دين»
كه موضوع آيه درباره
ارث و تقسيمات آن است كه پس از پرداخت بدهكاری‌هاى شخص متوفّا و انجام
وصيّت مالى او انجام مى‌گيرد.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات
قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «وَصَّیْنَا»، ج۴، ص۶۷۶.
