وضع مصدر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

معنا و موضوعٌ له هیئت مصدر را وضع مصدر گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.

---

مصدر از دیدگاه مشهور نحویون، اصل در کلام (مبدأ مشتق) است؛ هر چند برخی فعل یا اسم مصدر را اصل می‌دانند و برخی دیگر معتقدند مصدر در صورتی مبدأ مشتقات است که هیئت مصدری آن الغا شود.

---

درباره وضع هیئات مصدر، میان اصولی‌ها، به شرح زیر، اختلاف وجود دارد:
۱. برخی معتقدند هیئت مصدر برای حکایت از نسبت ناقص بین حدث و ذات مبهم وضع شده است، و مراد از ذات مبهم، همان فاعل یا مفعول نامعین است؛
۲. برخی دیگر از جمله مرحوم «محقق نائینی» معتقدند هیئت مصدر برای دلالت بر ذات منتسب، یعنی برای حدث در حال صدور آن از فاعل، وضع شده است؛ بنابراین، هیئت مصدر بر انتساب به ذات دلالت نمی‌کند، بلکه انتساب به ذات، از اضافه مصدر به فاعل یا مفعول استفاده می‌شود، مانند: «ضرب زید بکراً» که در این جا ضرب، به فاعل (زید) انتساب دارد، و یا مانند: «ضرب بکر» که در این جا ضرب، به مفعول (بکر) انتساب دارد.
تفاوت این دو دیدگاه در این است که در اولی، انتساب به ذات، قید هیئتِ مصدر است، اما در دومی چنین نیست.

---