وصیت برای جنین (فقه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بنابر نظر علما
وصیّت برای
جنین، به‌شرط آن‌که در زمانی که وصیّت می‌شود وجود داشته باشد و زنده متولّد گردد، صحیح است. مستند علما
آیات و
روایاتی است که در این زمینه وارد شده است.
دیدگاه مشهور در میان فقهای
امامیّه و
اهل‌سنّت، این است که وصیّت برای حمل (جنین) صحیح است.
شیخ طوسی در
مبسوط می‌نویسد: «وصیّت برای حمل، به‌شرط آن‌که در زمانی که وصیّت می‌شود وجود داشته باشد و زنده متولّد گردد، صحیح است».
عبارت برخی دیگر از فقها
نیز چنین است.
ادلّه این نظریّه این است:
۱. آیاتی که در مورد وصیّت وارد شده است؛ مانند آن‌که
خداوند می‌فرماید: دستور داده شده هنگامی که یکی از شما را
مرگ فرا رسد، اگر دارای متاع دنیاست، برای
پدر و
مادر و خویشان به‌قدر متعارف، وصیّت نماید. «کُتِبَ عَلَیْکُمْ اِذَا حَضَرَ اَحَدَکُمُ ٱلْمَوْتُ اِن تَرَکَ خَیْرًا ٱلْوَصِیَّةُ لِلْوَٰلِدَیْنِ وَٱلْاَقْرَبِینَ بِٱلْمَعْرُوفِ
». این آیه، وصیّت برای اقربا را صحیح می‌داند، اعمّ از این‌که حمل باشد یا غیر حمل. به بیان دیگر، اطلاق این آیه، وصیّت برای جنین را شامل می‌شود، زیرا بی‌شک جنین از اقربا است.
۲. در
روایت صحیحه،
محمد بن مسلم می‌گوید: از
امام باقر (علیه‌السّلام) در مورد کسی که وصیّت کرده مالش در راه خدا مصرف گردد، سؤال کردم؟ فرمودند: مال را در اختیار کسی که برای او وصیّت شده است، قرار ده، هرچند
یهودی یا
نصرانی باشد. آن حضرت سپس به
آیه وصیّت استشهاد نمود که می‌فرماید: اگر کسی بعد از آن‌که وصیّت را شنید، آن‌را تغییر دهد، گناه تغییر وصیّت بر اوست. قَالَ اَعْطِهِ لِمَنْ اَوْصَی لَهُ بِهِ، وَ اِنْ کَانَ یَهُودِیّاً اَوْ نَصْرَانِیّاً اِنَّ اللهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَقُولُ: «فَمَنۢ بَدَّلَهُۥ بَعْدَمَا سَمِعَهُۥ فَاِنَّمَآ اِثْمُهُۥ عَلَی ٱلَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُۥٓ
»
روایات دیگری نیز در این‌باره وارد شده است.
اطلاق این روایت، جواز وصیّت برای هر کس، اعمّ از این‌که از اقربا باشد یا اجنبی، هم‌چنین
جنین در رحم و غیر او را شامل می‌شود.
۱. در هنگام وصیّت زن
حامله باشد، هرچند جنین وی قبل از ولوج روح باشد.
۲. در وقت وصیّت علم به حامله بود زن پیدا شود. به این معنی که معلوم شود که نطفه
کودک در آن هنگام منعقد شده و اثبات و احراز وجود حمل، به دو صورت امکان‌پذیر است:
الف: هرگاه حمل کم‌تر از مدت شش ماه از زمان وصیّت متولّد شود، می‌توان احراز کرد که در هنگام وصیّت موجود بوده است، زیرا
اقلّ حمل، شش ماه است.
ب: چنان‌چه مادر با زوج خود فاصله داشته یا در هنگام وصیّت، زوج نداشته و جنین بیش از شش ماه از زمان وصیّت و کم‌تر از حداکثر زمانی که جنین می‌تواند در
رحم بماند متولّد گردد، در این صورت حمل محرز و وصیّت محکوم به صحّت است.
۳. جنین زنده متولّد شود و چنان‌چه مرده متولّد شود، کشف از بطلان وصیّت می‌نماید، و مورد وصیت به موصی و یا ورثه او برمی‌گردد و برعکس اگر زنده متولّد شود، کاشف از
مالکیت او از زمان وصیّت دارد، لیکن تملّک او منوط بر این است که زنده متولّد شود.
انصاری، قدرت‌الله، احکام و حقوق کودکان در اسلام، ج۱، ص۲۳۶-۲۳۷، برگرفته از بخش «گفتار دوّم:احکام جنین و رعایت حقوق کودک پیش از تولّد»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۸/۱۶.
