وحی تکوینی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ساز و کارها و ویژگی‌های تکوینی و ذاتی موجودات را وحی تکوینی گویند.
«وحی تکوینی» مقابل «
وحی تشریعی » به معنای قوانین و احکامی است که در نهاد
جهان هستی به ودیعت نهاده شده است و رابطه
خدا با
طبیعت را بیان می‌کند.
وحی به این معنا، در
قرآن زیاد به کار رفته است؛ مانند: (وَاَوْحَی رَبُّکَ اِلَی النَّحْلِ...)؛ «و
پروردگار تو به
زنبور عسل وحی (الهام غریزی) کرد».
بنا بر نظر حکمای الهی وحی هم امری عقلی و حضوری است و هم قوه خیال و حس در آن نقش ایفا می‌کند، این تبیین بر اساس بساطت وجود،
تشکیک در وجود و اتحاد عاقل و معقول است در این نظریه وحی همان کلام الهی است که در تمام مراتب وجود انسان سریان دارد. در مرتبه عقل بسیط قرآن همان
قلم الهی و در مرتبه عقل تفصیلی، لوح محفوظ و در مرتبه نفس لوح محو و اثبات و در مرتبه طبیعت، لسان جبرئیل است که بر قلب نبی القا می‌شود. به اعتقاد
امام خمینی وحی و مکاشفه رابطه تشکیکی دارند و هر دو از سنخ علم حضوری‌اند اما درجه و شدت وجودی وحی بیشتر از مکاشفه است. وحی نوعی کشف تام است که منحصر به نبی است.
به باور ایشان حقیقت وحی دارای مراتبی است. در یک مرتبه کشف وحی الهی مرتبه حضرت علمیه و اعیان ثابته است که نبی الهی با سیر فی الله و اتصال به حضرت علمیه به آن می‌رسد.
در مرتبه بعد کشف حقایق در لوح و قلم قدسی است که به مقدار احاطه علمی و نشئه کمالی خود، به حقایق و شرایع و اختلاف آنها اطلاع پیدا می‌کند و گاهی ممکن است این حقایق از طریق غیب نفس و سرّ روح شریف پیامبر به واسطه فرشته وحی، در قلب پیامبر تنزل کند و گاهی
جبرئیل تمثل مثالی در حضرت مثال و گاهی تمثل ملکی پیدا می‌کند و آن حقیقت الهی را تنزل می‌دهد.
از این رو انسان کامل مانند
رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) حقایق عقلی را به عالم مثال و از آنجا به عالم ملک تنزل می‌دهد و در واقع این قوت روحی نبی الهی است که جبرئیل را به این عالم نازل می‌کند؛ بنابراین وحی الهی با توجه به مراتبی که دارد در سیر نزولی خود عوالم گوناگون را می‌پیماید و در هر مرتبه ظهور و تجلی مناسب آن مرتبه را دارد.
•
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «وحی تکوینی». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
