وحدت از دیدگاه عارف و حکیم (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«رساله وحدت از دیدگاه عارف و حکیم»، توسط استاد
حسن زاده آملی ، به
زبان فارسی و در زمینه یکی از مباحث اساسی که ام المباحث است؛ یعنی
توحید و
وحدت از منظر
عارف و
حکیم ، نگاشته شده است. استاد، این رساله را به درخواست ذوات دانشمند و دانش پرور وزارت ارشاد که از معظم له راجع به مسئله فوق پرسش کرده بودند، تالیف نمود.
کتاب، فاقد باب بندی و فصل بندی است، ولی مطالب آن در قالب بیست و نه عنوان اصلی و فرعی مختلف، عرضه شده است.
مؤلف، رساله را با مقدمه‌ای نسبتا طولانی در باب حقانیت مسلک مشایخ
عرفان و
حکمت متعالیه که به اعتلای فهم خطاب محمدی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نایل آمده و از منبع فیض
ولایت اهل
طهارت و
عصمت ، ارتقا نموده‌اند، آغاز می‌کند و سپس به بررسی مسئله یاد شده از دو دیدگاه مذکور می‌پردازد و خاطرنشان می‌کند که هر دو فریق در طایفه‌ای از مباحث ابتدایی
وحدت و کثرت، مانند مساوقت وحدت با وجود، اعرفیت وحدت نزد
عقل و اعرفیت کثرت نزد خیال،
تقابل وحدت و کثرت، مضاهات وحدت و وجود و اصالت
وجود و... اتفاق نظر دارند، ولی در مسائل عمده نهایی، مثل مسئله تشکیک وجود، تعین اطلاقی و احاطی واجب تعالی، اول ما صدر عن الله، اول ما خلقه الله و... از یک دیگر ممتازند.
استاد، بعد از توضیح موارد وفاق و تشریح مواضع خلاف، به تزییف نظر حکیم و تایید نظر عارف، در مسائل خلافی می‌پردازد و سپس مختار عارف را با
آیات و
روایات وارده در باب، تحکیم می‌بخشد.
از مباحثی که در مراحل نهایی رساله عنوان گردیده، مبحث صدور وحدت حقه حقیقیه ظلیة از وحدت حقه حقییه ذاتیه و مبحث اول ما صدر عن الله و اول ما خلقه الله است که ضمن ذکر کلمات هر دو گروه یاد شده، به ماخذ روایی بحث اشاره شده است.
البته لازم به تذکر است که این رساله، علاوه بر امور یاد شده، مشتمل بر دو مقاله و یک رساله دیگر به شرح زیر است: الف. مقاله‌ای در بیان وحدت وجود، به قلم
آیة الله العظمی میرزا ابو الحسن رفیعی قزوینی قدس سره که از مشایخ استاد حسن زاده است.
ب. مقاله‌ای در مبدا و
معاد ، تالیف سعد بن منصور بن کمونه.
ج. رساله‌ای در
تفسیر سوره مبارکه
توحید تالیف
شیخ حافظ رجب برسی شده.
رساله «وحدت از دیدگاه عارف و حکیم» تا کنون مکرر به طبع رسیده است و آخرین بار همراه با ده رساله دیگر، در مجموعه‌ای تحت عنوان «یازده رساله فارسی» توسط مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی چاپ و منتشر شد.
نرم افزار مجموعه آثار علامه حسن‌زاده آملی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
