وحد (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
وَحَد (به فتح واو و حاء)،
وَحْد (به سکون حاء) و
وَحید (به فتح واو) از
واژگان قرآن کریم به معنای انفراد است.
مشتقات
وَحَد که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
واحِداً (به کسر حاء) به معنای واحدى؛
الْواحِدُ (به کسر حاء) به معنای يكتا؛
واحِدَةً (به کسر حاء و فتح دال) به معنای يک؛
وَحِیداً (به فتح واو و کسر حاء) به معنای به تنهايى؛
وَحْدَهُ (به فتح واو و سکون حاء) به معنای يگانگى است.
وَحَد به معنای انفراد است.
وَحْد (بر وزن فلس) مصدر و به معنایی انفراد و تنهایی است.
وَحید به معنی انفراد و واحد است.
راغب گوید: وحدة به معنی انفراد است، واحد در اصل چیزی است که مطلقا جزئی ندارد، سپس آن در هر موجود به‌کار می‌رود.
به مواردی از
وَحَد که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ اِذْ قُلْتُمْ یا مُوسی لَنْ نَصْبِرَ عَلی طَعامٍ واحِدٍ) (و (نيز به خاطر بياوريد) زمانى را كه گفتيد: «اى
موسی! هرگز حاضر نيستيم به يک نوع غذا اكتفاء كنيم!)
(کانَ النَّاسُ اُمَّةً واحِدَةً) (مردم (در آغاز) يک دسته بودند.)
در آیاتی که «واحد» وصف خدا آمده مثل:
(وَ اِلهُکُمْ اِلهٌ واحِدٌ لا اِلهَ اِلَّا هُوَ) (و خداى شما،
خداوند يگانه‌اى است، كه غير از او معبودى نيست!)
(لَقَدْ کَفَرَ الَّذِینَ قالُوا اِنَّ اللَّهَ ثالِثُ ثَلاثَةٍ وَ ما مِنْ اِلهٍ اِلَّا اِلهٌ واحِدٌ) (آن‌ها كه گفتند: «خداوند، يكى از سه خداست» (نيز) به يقين
کافر شدند؛ معبودى جز معبود يگانه نيست.)
و
(قُلِ اللَّهُ خالِقُ کُلِّ شَیْ‌ءٍ وَ هُوَ الْواحِدُ الْقَهَّارُ) (بگو: «خدا خالق همه چيز است و اوست يكتا و پيروز!»)
(وَ قالَ اللَّهُ لا تَتَّخِذُوا اِلهَیْنِ اثْنَیْنِ اِنَّما هُوَ اِلهٌ واحِدٌ) (خداوند فرمان داده: «دو معبود (براى خود) انتخاب نكنيد؛ معبود (شما) همان خداى يگانه است.)
ظاهرا مراد واحد عددی است در مقابل خدایان بسیار، مثل:
(اَ جَعَلَ الْآلِهَةَ اِلهاً واحِداً اِنَّ هذا لَشَیْ‌ءٌ عُجابٌ) (آيا او به جاى اين همه خدايان، خداى واحدى قرار داده؟! اين به راستى چيز عجيبى است!»)
پس مراد از واحد در این آیات بی‌همتا نیست چنان که «اَحَدٌ» در
(قُلْ هُوَ اللَّهُ اَحَدٌ) (بگو: خداوند، يكتا و يگانه است.)
بدان معنی است.
در
توحید صدوق باب ۳ نقل شده که
ابو جعفر هاشمی از
امام جواد (علیه‌السّلام) از معنی واحد پرسید امام فرمود:
«الْمُجْتَمِعُ عَلَیْهِ بِجَمِیعِ الْاَلْسُنِ بِالْوَحْدَانِیَّةِ.»و در روایت دیگر آیه
(وَ لَئِنْ سَاَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْاَرْضَ لَیَقُولُنَّ اللَّهُ) (و اگر از آن‌ها بپرسى: «چه كسى آسمان‌ها و زمين را آفريده؟» حتماً مى‌گويند: «خدا!»)
را شاهد آورده ولی روایت سوّم واحد را «
احد» معنی کرده است.
راغب گوید: چون واحد وصف خدا آید معنایش این است: او کسی است که تجزّی و تکثّر در آن راه ندارد. ولی ظاهرا این سخن مورد نظر قرآن مجید نیست آیه اخیر و لفظ «اثنین» و ثلاثة مؤیّد نظر ما است.
(ذلِکُمْ بِاَنَّهُ اِذا دُعِیَ اللَّهُ وَحْدَهُ کَفَرْتُمْ) (اين به خاطر آن است كه وقتى خداوند به يگانگى خوانده مى‌شد انكار مى‌كرديد.)
آن در آیه به معنی «منفردا» است یعنی این برای آن ست که چون خدا در حال انفراد، تنهایی و بی‌شریک خوانده می‌شد کافر می‌شدید.
(ذَرْنِی وَ مَنْ خَلَقْتُ وَحِیداً) (مرا با كسى كه او را خود به تنهايى آفريده‌ام واگذار!)
(وَ جَعَلْتُ لَهُ مالًا مَمْدُوداً) (همان كسى كه براى او مال گسترده‌اى قرار دادم.)
در این آیه وحید به معنی واحد است. گفته‌اند آن حال است از فاعل «خَلَقْتُ» و وصف خداست. مشهور است که آیه فوق با آیات بعدی که در حدود بیست آیه است درباره
ولید بن مغیره نازل شد و تهدید عجیبی درباره او است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «وحد»، ج۷، ص۱۸۷.
