واعَدنا (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
واعَدنا:(وَ إِذْ واعَدْنا موسَى) «واعَدنا» از
باب «
مفاعلة» (مواعدة) به معنى «با يک‌ديگر قرار گذاشتن» و به چيزى نويد دادن است، ولى در آيه مورد بحث «واعد» همان معنى «وعد» را مى‌دهد (و وعده بين الاثنين نيست).
به موردی از کاربرد «واعَدنا» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ إِذْ واعَدْنا موسَى أَرْبَعينَ لَيْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَ أَنتُمْ ظالِمونَ) «و به ياد آوريد هنگامى را كه با موسى چهل
شب وعده گذارديم؛ و او، براى گرفتن فرمان‌هاى الهى، به ميعادگاه آمد؛ سپس شما
گوساله را بعد از او براى پرستش انتخاب نموديد؛ در حالى كه ستم‌كار بوديد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ إِذْ واعَدْنا موسى أَرْبَعينَ لَيْلَةً) خداى تعالى داستان ميقات چهل روزه
موسی (علیه‌السلام) را در
سوره اعراف نقل كرده، آن‌جا كه مى‌فرمايد:
(وَ واعَدْنا مُوسى ثَلاثينَ لَيْلَةً، وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ، فَتَمَّ ميقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعينَ لَيْلَةً) ما با موسى سى شب قرار گذاشتيم، و سپس آن را چهل شب تمام كرديم، پس اگر در آيه مورد بحث از همان اول مى‌فرمايد چهل شب قرار گذاشتيم، يا از
باب تغليب است، و يا آن‌كه ده روزه آخرى بيک قراردادى ديگر قرار شده، پس چهل شب مجموع دو قرارداد است.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می فرمایند:
در آيۀ ۸۰
سوره طه، خداوند خطاب به
بنی‌اسرائیل مى‌فرمايد:
(وَ واعَدْناكُمْ جٰانِبَ اَلطّورِ اَلْأَيْمَنَ) «و در طرف راست كوه طور با شما وعده گذارديم.»
كه اين
اشاره به جريان رفتن موسى (ع) به اتفاق جمعى از بنى اسرائيل به ميعادگاه طور است، در همين ميعادگاه بود كه خداوند الواح
تورات را بر موسى (ع) نازل كرد و با او سخن گفت و جلوۀ خاص پروردگار را همگان مشاهده كردند.
در آيه ۱۴۲
سوره اعراف نيز اشاره به جريان رفتن موسى (ع) به ميعادگاه پروردگار شده است، آن‌جا كه مى‌فرمايد:
«و ما به موسى سى شب وعده گذارديم، سپس آن را با ده شب (ديگر) تكميل كرديم، به اين ترتيب ميعاد پروردگارش (با او) چهل شب تمام شد.»
در اين آيه اين سؤال پيش مى‌آيد كه چرا وعدۀ چهل شب يكجا بيان نشده، بلكه نخست مى‌فرمايد سى شب، سپس ده شب بر آن افزوده است، در حالى كه در آيۀ ۵۱ سورۀ بقره (كه در پانوشت مذكور است) اين چهل شب به صورت واحد ذكر شده است؛
در اين باره مفسران، تفسيرهاى گوناگونى دارند، ولى آنچه بيشتر با روايات سازگار است اين است كه خداوند براى آزمون بنى اسرائيل نخست موسى (ع) را براى يک مواعدۀ سى‌شبه دعوت كرد، سپس آن را تمديد كرد تا منافقان بنى اسرائيل صفوف خود را مشخص سازند.
از
امام باقر (علیه‌السلام) در اين باره نقل شده كه فرمود:
هنگامى كه موسى (ع) به وعده‌گاه الهى رفت با قوم خويش قرار گذاشته بود غيبت او سى روز بيشتر طول نكشد، امّا هنگامى كه خداوند ده روز بر آن افزود، بنى اسرائيل گفتند: موسى (ع) تخلف كرده است و به دنبال آن دست به كارهايى كه مى‌دانيم زدند و گوساله‌پرستى كردند.
ضمنا اگر مى‌بينيم كه در آيات مورد بحث، تعبير به چهل شب (اربعين ليلة) شده است، نه چهل روز، ظاهرا به خاطر اين است كه مناجات موسى (ع) و گفتگويش با پروردگار بيشتر در شب انجام مى‌شده است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «واعدنا»، ج۴، ص ۶۸۶.
