• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

هَلَل (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: هَلَل (قاموس قرآن (جلد ۷))
مقالات مرتبط: هَلَل (مفردات‌نهج‌البلاغه)، تهلیل.


هَلَل (به فتح‌ هاء و لام) و اِهْلال (به کسر همزه، سکون‌ هاء و فتح‌ هاء) از واژگان قرآن کریم به معنای بلند کردن صدا است.
هِلال‌ (به کسر‌ هاء و فتح لام) به معنای ماه است.
مشتقات هَلَل که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
اُهِلَ‌ (به ضم همزه و کسر هاء) به معنای ذکر نام غیر خدا به وقت ذبح؛
الْاَهِلَّةِ (به فتح همزه و کسر هاء) به معنای هلال ماه است.

هلل و اهلال
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۱۶۱.    
[۲] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۴۳.    
[۳] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۴۹۹.    
به معنای بلند کردن صدا است.
در مصباح المنیر گوید: «اَهَلَ‌ المولود» بچّه وقت ولادت فریاد کرد. «اَهَلَ‌ المحرم» شخص محرم صدایش را به تلبیه احرام بلند کرد. و هر که آوازش را بلند کند گویند «اهلّ اهلالا».
[۴] فیومی، احمد، المصباح المنیر، ج۱، ص۳۲۹.    

در مجمع گفته: هلال مشتق است از «اسْتَهَلَ‌ الصّبی» یعنی بچه در وقت ولادت گریه یا فریاد کرد، ماه را از آن هلال نامیده‌اند که بدیده شدن آن مردم صدا بلند کرده به یکدیگر نشان می‌دهند.
[۵] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۶.    

و نیز فرموده: اهلال بلند کردن صدا است به بسم الله‌ در وقت ذبح حیوان و اهلال محرم بلند کردن صدا است به ذکر تلبیه.
[۶] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۶.    

به نظر راغب: اهلال بلند کردن صدا است وقت دیدن ماه سپس در هر صدا بکار رفته است ظاهرا راغب هلال را اصل دانسته است نه بلند کردن صدا را.
[۷] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۴۳.    

هِلال‌ (بر وزن افعال) به معنای ماه است.

به مواردی از هلل و اهلال که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - اُهِلَ‌ (آیه ۱۷۳ سوره بقره)

(اِنَّما حَرَّمَ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِیرِ وَ ما اُهِلَ‌ بِهِ لِغَیْرِ اللَّهِ‌)
[۸] بقره/سوره۲، آیه۱۷۳.    

«خدا فقط به شما این‌ها را حرام کرده: میته، خون، گوشت خوک و آن‌چه غیر خدا بر آن ندا شده است.»
[۹] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ص۶۴۵.    
[۱۰] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ص۴۲۶.    
[۱۱] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۶۷.    
[۱۲] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۴۶۷.    

عبارت‌ (وَ ما اُهِلَ‌ بِهِ لِغَیْرِ اللَّهِ‌)
[۱۳] بقره/سوره۲، آیه۱۷۳.    
چهار بار در قرآن مجید به کار رفته و مراد از همه ذکر نام غیر خدا به وقت ذبح است. مشرکان به وقت ذبح حیوان نام اصنام خود را می‌بردند لذا در اسلام دستور آمد در صورت بردن نام غیر خدا ذبیحه حرام است. لام‌ (لِغَیْرِ اللَّهِ) مفید آن است که غرض از ندا غیر خدا بوده است.


۲.۲ - الْاَهِلَّةِ (آیه ۱۸۹ سوره بقره)

(یَسْئَلُونَکَ عَنِ‌ الْاَهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَواقِیتُ لِلنَّاسِ وَ الْحَجِّ...)
[۱۴] بقره/سوره۲، آیه۱۸۹.    

«این هلال بودن ماه و باز بعد از چندی به صورت هلال آمدن و هم‌چنین، چه فایده‌ای دارد؟ در جواب فرموده: آن‌ها زمان‌ها و وقت‌هااند برای مردم و اوقاتند برای حج یعنی هلال‌ها نشان دهنده اوقات هستند.»
[۱۵] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۷۹.    
[۱۶] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۵۵.    
[۱۷] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۲۲۷.    
[۱۸] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۵۰۸.    

اهلّه جمع هلال است. مراد از سؤال تغییر اشکال ماه و رسیدن به هلال ثانوی است. از مجمع نقل شد: ماه را از آن هلال گویند که مردم به هنگام دیدن آن صدا را بلند می‌کنند.
[۱۹] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۶.    
راغب گفته: ماه را در شب اوّل و دوّم هلال گویند سپس آن قمر است بی‌آن‌که هلال گفته شود.
[۲۰] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۴۳.    

در مجمع فرموده: به قولی آن را در شب اوّل و دوم هلال گویند و بعد هلال گفته نمی‌شود تا در ماه آینده به حال اوّل برگردد.
[۲۱] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۶.    

به قولی فقط در سه شب اوّل هلال است بعد از آن قمر، و به قولی تا وقتی هلال است که بر ظلمت شب غلبه کند و آن در شب هفتم باشد. در قاموس نیز اقوال مختلف نقل کرده است.
[۲۲] فیروز آبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۴، ص۷۰.    
به هر حال: لفظ (یَسْئَلُونَکَ عَنِ‌ الْاَهِلَّةِ)
[۲۳] بقره/سوره۲، آیه۱۸۹.    
نشان می‌دهد که سؤال از هلال‌ها بوده در این صورت جواب با سؤال مطابق است که آن‌ها از فایده تغییرات قمر پرسیده بودند و جواب شنیده‌اند. به قول بعضی سؤال از حقیقت هلال‌ها است که روی چه علتی ماه چنین می‌شود و چون قدرت دانستن آن را که از مسایل هیئت است، نداشتند لذا از منافع آن جواب داده شده. ولی این سخن قابل قبول نیست.


۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۱۶۱.    
۲. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۴۳.    
۳. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۴۹۹.    
۴. ↑ فیومی، احمد، المصباح المنیر، ج۱، ص۳۲۹.    
۵. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۶.    
۶. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۶.    
۷. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۴۳.    
۸. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۷۳.    
۹. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ص۶۴۵.    
۱۰. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ص۴۲۶.    
۱۱. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۶۷.    
۱۲. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ص۴۶۷.    
۱۳. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۷۳.    
۱۴. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۸۹.    
۱۵. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۷۹.    
۱۶. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۵۵.    
۱۷. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۲۲۷.    
۱۸. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۵۰۸.    
۱۹. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۶.    
۲۰. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۸۴۳.    
۲۱. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۶.    
۲۲. ↑ فیروز آبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۴، ص۷۰.    
۲۳. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۸۹.    


• قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «هلل»، ج۷، ص۱۶۱.    


رده‌های این صفحه : مفردات قرآن | واژه شناسی واژگان سوره بقره
جعبه ابزار