هَفْو (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هَفْو (به فتح هاء و سکون فاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
سرعت،
ذلت،
گرسنگی،
سقوط و
لغزش است.
چهار مورد از این مادّه در
نهج‌البلاغه آمده است.
هَفْو:
به معنای سرعت، ذلت، گرسنگى، سقوط و لغزش است.
موردی که در «نهج‌البلاغه» به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:
درباره
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرموده:
«أَرْسَلَهُ عَلَى حينِ فَتْرَة مِنَ الرُّسُلِ، وَ هَفْوَة عَنِ الْعَمَلِ، وَ غَباوَة مِنَ الاُْمَمِ.» «هنگامى او را به
رسالت برگزيد كه با زمان پيامبران پيشين فاصله زيادى افتاده بود، جهانيان از انجام
عمل نیک دورى گزيده و منحرف گشته، و ملّت‌ها به
جهل و
نادانی گراييده بودند.»
(شرح‌های خطبه:
)
درباره
بی‌چارگی انسان فرموده:
«حَتَّى إِذا قامَ اعْتِدالُهُ، وَ اسْتَوَى مِثالُهُ، نَفَرَ مُسْتَكْبِراً، وَ خَبَطَ سادِراً، ماتِحاً في غَرْبِ هَواهُ، كادِحاً سَعْياً لِدُنْياهُ، في لَذّاتِ طَرَبِهِ، وَ بَدَواتِ أَرَبِهِ لا يَحْتَسِبُ رَزِيَّةً، وَ لا يَخْشَعُ تَقِيَّةً فَماتَ في فِتْنَتِهِ غَريراً، وَ عاشَ في هَفْوَتِهِ أسيراً.» «تا به حدّ
کمال رسيد، و بر پاى خود ايستاد آغاز به
تکبّر كرد، رو گردانيد و بى‌پروا در بيراهه گام نهاد. هوا و هوس را از اعماق وجود خود بيرون مى‌كشد، و براى بدست آوردن خواسته‌هاى
دل و
لذّت بى‌حساب در
دنیا خود را به رنج مى‌افكند، هرگز نمى‌پندارد مصيبتى برايش پيش مى‌آيد. پرهيز و خشوعى ندارد، در حال
فتنه و
غرور بسر مى‌برد، و در دل بدبختی‌ها كمى
زندگی كرده.»
(شرح‌های خطبه:
)
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) فرموده:
«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لي رَمَزاتِ الاَْلْحاظِ، وَ سَقَطاتِ الاَْلْفاظِ، وَ شَهَواتِ الْجَنانِ، وَ هَفَواتِ اللِّسانِ.» یعنی: «خدايا بر من ببخش اشاره‌هاى نگاه‌هايم را و بيهوده‌هاى الفاظم را و شهوت‌هاى قلبم را و لغزش‌هاى زبانم را.»
(شرح‌های خطبه:
)
در
خطبه قاصعه فرموده::
«تَأَمَّلوا أَمْرَهُمْ في حالِ تَشَتُّتِهِمْ، وَ تَفَرُّقِهِمْ، لَياليَ كانَتِ الاَْكاسِرَةُ وَ الْقَياصِرَةُ أَرْباباً لَهُمْ، يَحْتَازونَهُمْ عَنْ ريفِ الاْفاقِ، وَ بَحْرِ الْعِراقِ، وَ خُضْرَةِ الدُّنْيا، إِلَى مَنابِتِ الشّيحِ، وَ مَهَافي الرّيحِ، وَ نَكَدِ الْمَعاشِ.» «دقّت كنيد، زمانى كه كسراها و قيصرها مالک آن‌ها بودند، سرانجام آن‌ها را از سرزمين‌هاى آباد از كناره‌هاى
دجله و
فرات و از
محيط‌هاى سرسبز و
خرّم گرفتند و به جاهاى كم گياه و بى‌آب و
علف، محلّ وزش بادها و مكان‌هايى كه
زندگی در آن‌ها مشكل و سخت است
تبعید ساختند.»
(شرح‌های خطبه:
)
یک مورد از این مادّه در
نهج‌البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «هفو»، ج۲، ص۱۱۰۲.
