هلال بن بدر ابوالبدر ملقب‌المعالی حسنویه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آلِ حَسْنَوَیْههْ، یا حَسْنویه، خاندانی
شیعه مذهب از کردان بَرْزَکانی ایران که حدود نیمه دوم سده ۴ق/۱۰م برقسمت‌هایی از جبال و
کردستان و
لرستان و
خوزستان فرمان راندند. یکی از شخصیت‌های این
خاندان، هلال بن بدر است.
هلال بن بدر ابوالبدر ملقّب‌المعالی (۴۰۰-۴۰۵ق/۱۰۱۰-۱۰۱۴م).
چنین می‌نماید که
بدر حسنویه به
فرزند خود هلال که مادرش از تیره
شادیگان بود و به دور از او به بار آمد، علاقه‌ای نداشت و تنها فرزند دیگرش «ابوعیسی» را دوست می‌داشت که هیچ خبری از او دانسته نیست.
کشمکش آن دو وقتی بالا گرفت که هلال برخلاف امر پدر به شهر زور تاخت و آن‌جا را از همدست پدر خود ابن‌قاضی گرفت پسر گردید و به خواست خود در قلعه درازینه اقامت گزید (۴۰۰ق/۱۰۱۰م). بدر از آن‌جا به تحریک امیران اطراف (
شمس
الدوله، ابوعیسی شادی، ابوبکر رافع، ابوالفتح عنّاز) بر ضد هلال برخاست و حتی از بهاء
الدوله یاری خواست و نیز کردان گورانی را بر ضد برزکانی‌ها برانگیخت. از سوی
بغداد فخرالملک ابوغالبِ وزیر و از سوی
شمس
الدوله همدانی، ابوبکر رافع به یاری بدر شتافتند. نخست، هلال سپاهیان جبال و
دیلمیان را در
نهاوند شکست داد و کشتاری سخت به راه انداخت که طی آن ۹۰ امیر (و ازجمله ابوعیسی شادی اسدآبادی) کشته شدند، اما وی در مقابله با لشکریان
عراق شکست خورد و خود
اسیر گردید و در بغداد به
زندان افتاد. بدر حسنویه از نو به امارت خویش بازگشت، اما دیگر اقتدار و اعتبار و بسیاری از
اموال و اعمال وی از دست رفته بود و انحطاط خاندانش فرا رسیده بود. شهرزور در تصرف سپاهیان بهاء
الدوله قرار داشت، که ناگاه طاهر بن هلال نواده بدر حسنویه بر نیای خود شورید و آن شهر را باز گرفت (۴۰۴ق/۱۰۱۳م).
بدر نیز پس از سرکوب
برزکانیان همراه با
گورانیان روانه تسخیر ناحیت حسین بن مسعود کردی شد، اما طی
محاصره طولانی قلعه کوشخد در کنار
سپیدرود، بر اثر
شورش امیران گورانی، در
رمضان یا
شوال ۴۰۵ق/فوریه یا مارس ۱۰۱۴م به دست ایشان کشته شد. پیکرش را به
نجف روانه کردند و در آن‌جا به
خاک سپردند.
پس از آن، طاهر بن هلال به طلب امارت موروث برخاست، اما
شمس
الدوله او را اسیر کرد و بر برخی از شهرهای خاندان حسنویه چیره گشت. سلطان
الدوله بن بهاء
الدوله که از این امر ناخورسند شده بود، هلال بن بدر را آزاد کرد و با
لقب «قطب‌المعالی» در رأس سپاهی از عراق به سوی جبال روانه کرد.
جنگ آن دو گروه در نزدیکی
همدان به
اسارت هلال انجامید که پس از اندکی به کین خون‌های ریخته، کشته شد (۴۰۵ق/۱۰۱۴م).
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل حسنویه»، شماره ۴۰۷.
