هدهد (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هدهد:
(لَا أَرَى الْهُدْهُدَ) هُدهُد:
به ضم هردو ها - پرنده‌اى است داراى خال‌هاى زرد و سياه و سفيد، كوچكتر از كبوتر است.
منقارى تيز و دراز و خميده دارد.
بر روى سرش يک دسته پر
به شكل تاج يا
شانه وجود دارد كه مى‌تواند مانند بادبزن آن‌ها را از هم واكند و يا روى هم بخواباند.
به همين مناسبت آن را «
شانه
به
سر» نيز مى‌گويند.
اين پرنده كه
به مرغ سليمان معروف است بسيار تيزبين و دوربين است و در خوش خبرى
به او مثل مى‌زنند.
مى‌گويند هدهد داراى حسّ ويژه‌اى است كه از وجود
آب در درون زمين باخبر مى‌شود.
اين واژه فقط يک‌بار در
قرآن مجید در داستان «هدهد و ملكه سبا»
به كار رفته است.
به موردی از کاربرد
هُدهُد در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ تَفَقَّدَ الطَّيْرَ فَقَالَ مَا لِيَ لَا أَرَى الْهُدْهُدَ أَمْ كَانَ مِنَ الْغَائِبِينَ) (
سلیمان جوياى حال پرندگان شد و گفت چرا هُدهُد را نمى‌بينم، آيا او از غايبان است؟!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: راغب مى‌گويد: كلمه
تفقد به معناى
تعهد است، ليكن
حقیقت تفقد اين است كه آدمى متوجه فقدان چيزى شود،
به خلاف تعهد كه
به معناى توجه
به عهد گذشته است.
در اين جمله، نخست
به طور تعجب از حال خود كه چرا هدهد را در بين مرغان نمى‌بيند استفهام مى‌كند، كه من چرا هدهد را نمى‌بينم و مى‌فهماند كه گويا از او انتظار نمى‌رفت غيبت كند، از امتثال فرمان او
سر برتابد، آن گاه از اين معنا صرف نظر كرده، تنها از غيبت او سؤال مى‌كند و مى‌پرسد چرا غيبت كرده است و معناى آيه اين است كه: مرا چه مى‌شود كه هدهد را ميان مرغان كه ملازم موكب منند نمى‌بينم؟ مگر او از غايبان است؟
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «هدهد»، ج۴، ص۵۷۸.
