نَکَثَ و یَنکُثُ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَکَثَ و یَنکُثُ:(فَمَن نَّكَثَ فَإِنَّما يَنكُثُ) «نَکَثَ و یَنکُثُ» از مادّۀ «
نکث» (بر
وزن مكث) در اصل به معنى «بازگشودن و، واتابيدن» (باز كردن تاب
ریسمان) است، سپس در مورد پيمان‌شكنى و
نقض عهد به
استعاره استعمال شده است، مانند اين‌كه گفته شود: نكث العهد و اليمين، يعنى پيمان و سوگند را شكست.
به موردی از کاربرد «نَکَثَ و یَنکُثُ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(إِنَّ الَّذينَ يُبايِعونَكَ إِنَّما يُبايِعونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْديهِمْ فَمَن نَّكَثَ فَإِنَّما يَنكُثُ عَلَى نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفَى بِما عاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتيهِ أَجْرًا عَظيمًا) «به
یقین كسانى كه با تو
بیعت مى‌كنند در
حقیقت تنها با
خدا بيعت مى‌نمايند، و دست خدا بالاى دست آن‌هاست؛ پس هر كس پيمان‌شكنى كند، تنها به‌زيان خود پيمان مى‌شكند؛ و آن كس كه نسبت به عهدى كه با خدا بسته
وفا كند، بزودى پاداش عظيمى به او خواهد داد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّما يَنْكُثُ عَلى نَفْسِهِ) كلمه نكث به معناى پيمان‌شكنى و نقض بيعت است.
جمله مورد بحث تفريع و نتيجه‌گيرى از جمله
(إِنَّ الَّذينَ يُبايِعونَكَ إِنَّما يُبايِعونَ اللَّهَ) است و معناى مجموع آن دو چنين است:
حال كه بيعت تو بيعت خدا است پس كسى كه بيعت تو را بشكند شكننده بيعت خدا است، و به همين جهت بجز خودش كسى متضرر نمى‌شود، هم چنان كه اگر وفا كند كسى جز خودش از آن بيعت سود نمى‌برد، چون خدا
غنی از همه عالم است.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می فرمایند:
«نكث» به فتح نون معنى مصدرى دارد و به كسر نون
اسم مصدر است.
قرآن مجید به همۀ بيعت‌كنندگان هشدار مى‌دهد كه اگر بر سر پيمان و عهد خود بمانند پاداش عظيمى خواهند داشت، امّا اگر آن را بشكنند زيانش متوجه خود آن‌هاست، مسألۀ پيمان‌شكنى و نقض بيعت از ديدگاه
اسلام بسيار زشت و ناپسند است.
نقض عهد و پيمان‌شكنى در ميان تبه‌كاران و اقوام ستم‌گر متداول بوده است، از جمله
قوم فرعون هنگامى كه
بلا بر آن‌ها مسلّط مى‌شد از
موسی (علیه‌السلام) مى‌خواستند كه وسايل نجاتشان را فراهم آورد تا متعهد به
ایمان شوند، خداوند مى‌فرمايد:
«امّا هنگامى كه بلا را پس از مدت معينى از آن‌ها برمى‌داشتيم پيمان خويش را مى‌شكستند.»
جملۀ
(اِذا هُم يَنكُثون) با توجه به اين‌كه «ينكثون»
فعل مضارع است و
دلیل بر استمرار مى‌باشد نشان مى‌دهد كه آن‌ها مكرر با موسى (ع) پيمان مى‌بستند سپس آن را مى‌شكستند، به‌طورى كه پيمان‌شكنى جزء برنامۀ آن‌ها شده بود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «نکث و ینکث»، ج۴، ص ۵۲۷.
