نَقْم (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَقْم (به فتح نون و سکون قاف) از
واژگان نهج البلاغه به معنای انكار كردن، عقوبت كردن و عيب گرفتن است.
نَقْم:
(مثل عقل) به معنای انكار كردن، عقوبت كردن و عيب گرفتن است.
«نَقَمَ منهُ: عاقبهُ نَقَمَ عليهِ امرَهُ انكرهُ و عابهُ و كرههُ اشدَّ الكراهة»
حضرت علی (علیه‌السلام) در رابطه با
قریش كه
بنی‌هاشم و آن حضرت را دشمن مى‌داشتند فرموده:
«مَالي وَ لِقُرَيْش وَ اللهِ لَقَدْ قَاتَلْتُهُمْ كَافِرِينَ وَ لاَُقَاتِلَنَّهُمْ مَفْتُونِينَ.... وَ اللَّهِ مَا تَنْقِمُ مِنَّا قُرَیْشٌ إِلاَّ أَنَّ اللَّهَ اخْتَارَنَا» كه «
تنقم» در اينجا به معنى مكروه داشتن است. (مرا با قريش چكار؟ به
خدا سوگند هنگامى كه كافر بودند با آن‌ها جنگيدم، و هم اكنون كه فريب خورده‌اند با آن‌ها مبارزه مى‌كنم!)
(شرح‌های خطبه:
)
حضرت به
معاویه درباره
عثمان مى‌نويسد:
«وَ مَا كُنْتُ لاَِعْتَذِرَ مِنْ أَنِّي كُنْتُ أَنْقِمُ عَلَيْهِ أَحْدَاثاً...» «
انقم» در اينجا به معنى عيب گرفتن است يعنى «من اعتذار نمى‌كنم از اينكه بدعت‌ها را بر عثمان عيب مى‌گرفتم.»
(شرح‌های نامه:
)
نِقْمَة به معنای
انتقام، عقوبت، عذاب و بلا است.
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) در كلام عجيبى می‌فرمايد:
«أَيُّهَا النّاسُ، لِيَرَكُمُ اللهُ مِنَ النِّعْمَةِ وَجِلِينَ، كَما يَراكُمْ مِنَ النِّقْمَةِ فَرِقِينَ إِنَّهُ مَنْ وُسِّعَ عَلَيْهِ فِي ذاتِ يَدِهِ فَلَمْ يَرَ ذلِكَ اسْتِدْراجاً فَقَدْ أَمِنَ مَخُوفاً» «مردم طورى باشيد كه
خداوند شما در وقت
نعمت از امتحان خود خائف ببيند چنان‌كه شما را در وقت
نقمت و
بلا مضطرب مى‌بيند.»
(شرح‌های خطبه:
) «
وجلين» يعنى خائفان و ترس كنندگان «
فرقين» يعنى جزع و فزع كنندگان» هر دو حالند از «
الناس» و جمعند نه تثنيه. يعنى اى مردم طورى باشيد كه خدا شما را در وقت نعمت خائف و ترسناک ببيند چنان‌كه در وقت
نقمت و بلا شما را جزع و خزع كننده مى‌بيند هر كس در وسعت عيش باشد و آن را لحظه لحظه اخذ شدن نداند از بلاى مخوفى خود را در امان ديده است، يعنى نعمت خدا نيز امتحان است در وقت نعمت نيز از خدا خائف باشيد كه شايد نتوانستيد از عهده امتحان بيرون آييد.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «نقم»، ج۲، ص۱۰۶۲.
