نَزَغَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَزَغَ:(مِن بَعْدِ أَن نَّزغَ الشَّيْطانُ) «نَزَغَ» از مادّه «نزغ» به معنى وارد شدن در كارى به
قصد فساد و افساد است.
به گفته
ابن فارس به معنى فساد كردن ميان دو نفر است و «نزغ
شیطان» (وسوسه‌هاى شيطانى) در بعضى ماجراها نقش مهمّى دارد.
ولى از اين وسوسه‌ها به تنهايى كارى ساخته نيست، زيرا تصميم‌گيرنده نهايى خود انسان است، بلكه اوست كه درهاى
قلب خود را به روى شيطان مى‌گشايد و اجازه ورود به او مى‌دهد، بنابراين از
آيه مورد بحث هيچ‌گونه مطلبى كه برخلاف اصل آزادى اراده باشد استفاده نمى‌شود.
به موردی از کاربرد «نَزَغَ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ رَفَعَ أَبَوَيْهِ عَلَى الْعَرْشِ وَ خَرّواْ لَهُ سُجَّدًا وَ قالَ يا أَبَتِ هَذا تَأْويلُ رُؤْيايَ مِن قَبْلُ قَدْ جَعَلَها رَبّي حَقًّا وَ قَدْ أَحْسَنَ بَي إِذْ أَخْرَجَني مِنَ السِّجْنِ وَ جاء بِكُم مِّنَ الْبَدْوِ مِن بَعْدِ أَن نَّزغَ الشَّيْطانُ بَيْني وَ بَيْنَ إِخْوَتي إِنَّ رَبّي لَطيفٌ لِّما يَشاءُ إِنَّهُ هُوَ الْعَليمُ الْحَكيمُ) «و
پدر و
مادر خود را بر تخت نشاند؛ و همگى براى او در پيشگاه
خداوند به
سجده افتادند؛ و گفت: «پدر! اين تعبير همان خوابى است كه پيش از اين ديدم؛ پروردگارم آن را تحقق بخشد؛ و او به من نيكى كرد آنگاه كه مرا از زندان بيرون آورد، و شما را نيز از آن بيابان به اين جا آورد بعد از آن‌كه شيطان، ميان من و برادرانم
فتنه كرد. پروردگارم نسبت به آن‌چه مى‌خواهد و شايسته مى‌بيند، صاحب
لطف است؛ چرا كه او دانا و
حکیم است.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(وَ جاءَ بِكُمْ مِنَ الْبَدْوِ مِنْ بَعْدِ أَنْ نَزَغَ الشَّيْطانُ بَيْني وَ بَيْنَ إِخْوَتي) و
نزغ به معناى وارد شدن در كارى است به منظور بر هم زدن و فاسد كردن آن.
و مقصودش از اين
اشاره، اين بود كه
پروردگار من بعد از آن‌كه
شیطان در بين من و برادرانم مداخله كرد و ميان ما را بهم زد به من
احسان كرد، و شد آن‌چه كه نبايد مى‌شد.
و در آخر به جدايى من از شما منتهى گرديد، و پروردگارم مرا بسوى
مصر سوق داد و گواراترين زندگى‌ها و بلندترين عزت‌ها و سلطنت‌ها را روزيم فرمود، و آنگاه دوباره ما را بهم نزديک كرد و همگى ما را از باديه و بيابان به
شهر و زندگى مدنى و مترقى منتقل نمود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «نزغ»، ج۴، ص ۴۱۵.
