• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نفس‌ زکیه‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


نفس زکیه شخصی است به نام محمد بن عبدالله بن حسن بن حسن است و به دلیل اینکه خیلی عابد و زاهد و پاک می‌باشد در روایات به او لقب نفس زکیه داده شده است.


وی از اولاد امام حسین (علیه‌السّلام) بوده و به عبارتی سید حسینی می‌باشد.
[۱] مجلسی، ملا محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری، ج۵۲، ص۲۲۴.    
اما برخی به گمان اینکه نام حسن - که جزء اسم می‌باشد - نام جد او است وی را سید حسنی می‌نامند در حالی‌که او با سید حسنی متفاوت است. زیرا سید حسنی کسی است که که وقتی به اذن خدا فرمان ظهور به حضرت بقیة الله (علیه‌السّلام) می‌رسد او به وسیله بعضی از خواص حضرت متوجه می‌شود که حضرت می‌خواهند ظهور کنند. لذا به نزد حضرت آمده و از ایشان استفسار می‌کند و آن حضرت ایشان را آگاه می‌کند.
سپس او قبل از امام خروج می‌کند و به دست مردم کشته می‌شود و سرش به شام فرستاده می‌شود
[۲] محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، تهران، مکتبه الصدوق، ۱۳۹۷ هجری قمری، ص۱۸۱.
و همچنین با نفس زکیه‌ای که طبق روایات در پشت کوفه به همراه هفتاد نفر از یارانش شهید می‌شود
[۳] رضوانی، علی اصغر، موعود شناسی، قم، انتشارات مسجد جمکران، ۱۳۸۴، چاپ اول، ص۵۲۳.
متفاوت است. برخی از نویسندگان معاصر آن را به شهید حکیم و یارانش که در نجف (که در پشت کوفه قرار دارد) شهید شده‌اند تطبیق داده‌اند.
[۴] کورانی، علی، عصر ظهور، ترجمه: مهدی حقی، تهران، چاپ و نشر بین الملل، ۱۳۸۵، چاپ چهارم، ص۱۳۹.


برای ظهور و قیام حضرت صاحب الامر (علیه‌السّلام) پنج علامت حتمی وجود دارد: یعنی به طور حتم این پنج علامت در رابطه با حضرت اتفاق خواهد افتاد. یکی از علائم حتمی ظهور، قتل نفس زکیه است.
[۵] مجلسی، ملا محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری، ج۵۲، ص۲۲۰.    


بنابر آنچه از روایات و اخبار به دست می‌آید وظیفه نفس زکیه پیام رسانی برای امام بوده است. همانطور که در روایت بیان شده است حضرت ولی عصر (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) وقتی ظهور می‌کند و توسط صیحه دعوتشان علنی و جهانی می‌شود به یارانشان می‌فرمایند که مردم مکه مرا نمی‌خواهند در حالیکه برای هدایت فرستاده شده‌ام و شایسته است که شخصی همچون من این مطالب را برای ایشان بگوید تا برای آنها حجت تمام شود، سپس یکی از یارانش را می‌طلبد و به ایشان می‌فرماید: برو نزد اهل مکه و به ایشان بگو‌: ای اهل مکه من فرستاده فلانی هستم و او به شما می‌گوید:
ما اهل بیت رحمت و معدن رسالت و خلافت هستیم و از ذریه محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و سلاله پیامبرانیم. ما مظلوم واقع شده‌ایم و مردم به ما ستم کرده‌اند و ما را آواره ساخته‌اند و از هنگام رحلت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تا امروز حق ما غصب شده است. اکنون ما از شما چشم یاری داریم و از شما یاری می‌طلبیم، پس ما را یاری کنید.

وقتی او شروع به صحبت می‌کند مردم مکه بر او هجوم می‌آورند و او را بین رکن و مقام به شکل خاصی سر می‌برند.
[۶] مجلسی، ملا محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری، ج۵۲، ص۳۰۷.    

از زمان هبوط آدم تا آن زمان هیچ کس یک چنین بی احترامی به خانه کعبه نکرده است و در آن زمان است که برای اشرار نه عذر خواهی در آسمان می‌ماند و نه یاوری بر روی زمین
[۷] طوسی، محمد بن الحسن، غیبت شیخ طوسی، ترجمه: مصطفی عزیزی، قم، انتشارات مسجد جمکران، ۱۳۸۶، چاپ اول، ص۷۷۹.
و پانزده شب پس از این حادثه، واقعه قیام رخ می‌دهد همانگونه که امیرالمومنین (علیه‌السّلام) می‌فرماید:
انسان محترمی از قریش را در روزی محترم و در شهری محترم به قتل می‌رسانند. قسم به پروردگاری که دانه را شکافت و بشر را آفرید بعد از این جریان از سلطنت ظالمان بیش از پانزده روز باقی نمی‌ماند.
[۸] مجلسی، ملا محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری، ج۵۲، ص۲۳۴.    
[۹] محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، تهران، مکتبه الصدوق، ۱۳۹۷ هجری قمری، ص۲۵۸.    

حضرت پس از سه ماه و هفده روز که از ظهور گذشته و به اندازه کافی اطلاع رسانی کرده و حجت را نیز بر مردم تمام کرده‌اند فعالیتشان را آغاز می‌کنند.

همچنین نفس زکیه برادری داشته است که ایشان هم در مکه به شهادت می‌رسد. همانگونه که از عمار یاسر منقول است که زمانی که نفس زکیه و برادرش به قتل می‌رسند به واسطه این ضایعه فرشته‌ای مقرب ندا می‌دهد که امیر و سرپرست شما مهدی است و وی کسی است که زمین را پر از حق و عدل می‌کند.
[۱۰] کورانی العاملی، الشیخ علی، معجم احادیث الامام المهدی (علیه‌السّلام)، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱، ج۱ ص۴۷۸.    
[۱۱] سید بن طاووس، الملاحم و الفتن، اصفهان، مؤسسه صاحب الامر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، ۱۴۱۶ ه ق، چاپ اول، ص۱۳۲.
[۱۲] صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، قم، مکتبه المرجع الدینی آیه الله العظمی الصافی الگلپایگانی، ۱۴۲۸ ه ق، چاپ دوم، ج۳، ص۶۶.    

ولی برخی دیگر از روایات شخص دیگری را که محمد نام دارد و جاسوس سفیانی است پسر عموی او معرفی کرده‌اند که سر انجام او که محمد نام دارد به همراه خواهرش فاطمه در مسجد النبی به دار آویخته می‌شود.
به هر حال شخص دیگری که برادر و یا پسر عموی وی است جزء علائم حتمیه ظهور نمی‌باشد و فقط خود نفس زکیه جزء علامات حتمی است.

محمد بن عبداللّه یکی از مدعیان مهدویت تحت عنوان نفس زکیه، در اوایل دوران بنی العباس و هم عصر امام صادق (علیه‌السلام) و آغاز حکومت منصور دوانیقی است.

۶.۱ - معرفی اجمالی

وی محمد بن عبداللّه، معروف به نفس زکیه است. مادرش هند، دختر ابوعبیدة بن عبداللّه
[۱۳] اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، ص۱۵۷.    
بود. برخی از خاندان او و فرقه جارودیه، وی را مهدی موعود
[۱۴] اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، ص۱۵۷.    
دانسته‌اند.
او در سال ۱۴۵ ق
[۱۵] دینوری، ابوحنیفه، احمد بن داوود، اخبار الطوال، ص۳۸۵.    
ادعای مهدویت کرد و به وسیله منصور دوانیقی کشته شد. جالب این‌که پدر او نیز با پسرش به عنوان مهدی، بیعت کرده است.
[۱۶] قزوینی، سید محمدکاظم، امام مهدی (علیه‌السلام) از ولادت تا ظهور، ص۵۷۰.


۶.۲ - عوامل مؤثر در ادعا

نفس زکیه، نخستین فرد از علویان است که در روزگار عباسیان قیام کرد و معاصر امام صادق (علیه‌السلام) بود.
[۱۷] ابراهیم حسن، حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ج۲، ص۱۲۶.
وی از بیعت با منصور دوانیقی خودداری کرد.
محمد، میان خاندان خویش، از همه برتر و در علم و دانش کتاب خدا، از همگان داناتر بود. شجاعت، بخشش، صلابت و سایر مزایای او از همگان بیشتر بود، ازاین‌رو پیروانش شک نداشتند که او همان مهدی موعود است.

۱. ↑ مجلسی، ملا محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری، ج۵۲، ص۲۲۴.    
۲. ↑ محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، تهران، مکتبه الصدوق، ۱۳۹۷ هجری قمری، ص۱۸۱.
۳. ↑ رضوانی، علی اصغر، موعود شناسی، قم، انتشارات مسجد جمکران، ۱۳۸۴، چاپ اول، ص۵۲۳.
۴. ↑ کورانی، علی، عصر ظهور، ترجمه: مهدی حقی، تهران، چاپ و نشر بین الملل، ۱۳۸۵، چاپ چهارم، ص۱۳۹.
۵. ↑ مجلسی، ملا محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری، ج۵۲، ص۲۲۰.    
۶. ↑ مجلسی، ملا محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری، ج۵۲، ص۳۰۷.    
۷. ↑ طوسی، محمد بن الحسن، غیبت شیخ طوسی، ترجمه: مصطفی عزیزی، قم، انتشارات مسجد جمکران، ۱۳۸۶، چاپ اول، ص۷۷۹.
۸. ↑ مجلسی، ملا محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری، ج۵۲، ص۲۳۴.    
۹. ↑ محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، تهران، مکتبه الصدوق، ۱۳۹۷ هجری قمری، ص۲۵۸.    
۱۰. ↑ کورانی العاملی، الشیخ علی، معجم احادیث الامام المهدی (علیه‌السّلام)، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱، ج۱ ص۴۷۸.    
۱۱. ↑ سید بن طاووس، الملاحم و الفتن، اصفهان، مؤسسه صاحب الامر عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، ۱۴۱۶ ه ق، چاپ اول، ص۱۳۲.
۱۲. ↑ صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، قم، مکتبه المرجع الدینی آیه الله العظمی الصافی الگلپایگانی، ۱۴۲۸ ه ق، چاپ دوم، ج۳، ص۶۶.    
۱۳. ↑ اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، ص۱۵۷.    
۱۴. ↑ اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیین، ص۱۵۷.    
۱۵. ↑ دینوری، ابوحنیفه، احمد بن داوود، اخبار الطوال، ص۳۸۵.    
۱۶. ↑ قزوینی، سید محمدکاظم، امام مهدی (علیه‌السلام) از ولادت تا ظهور، ص۵۷۰.
۱۷. ↑ ابراهیم حسن، حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ج۲، ص۱۲۶.


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «نفس زکیه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۲/۲۵.    
فرهنگ‌نامه مهدویت، سلیمیان، خدامراد، ص۴۴۹، برگرفته از مقاله «نفس زکیه».    


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 145 (قمری) | ظهور | مدعیان مهدویت | مقالات پژوهه | مهدویت | نشانه های ظهور
جعبه ابزار