نفس لوّامه (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نفس لوّامه يكى از
مراتب نفس است كه آرام نگرفته و دفع‌كننده
نفس شیطانی است و به جهت آنكه خود را پيوسته در كوتاهى اطاعت مولايش سرزنش مى‌كند آن را نفس لوّامه مى‌نامند.
اهمّيّت وجود
نفس لوّامه، در
انسان:
وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ.
بر اين اساس كه
قسم بر هر چيزى دلالت بر
تعظیم و
تفخیم آن مى‌كند -قسم به نفس لوّامه نيز نشانه عظمت آن است-.
•••
سوگند مؤكّد خداوند به نفس ملامت‌گر:
وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ .
از برخى ادبا نقل شده است كه دخول حرف «لا» بر «اقسم» براى تأكيد قسم است.
•••
قسم خداوند به نفس لوّامه، درباره حقّانيّت
معاد:
وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ أَ يَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَلَّنْ نَجْمَعَ عِظامَهُ بَلى قادِرِينَ عَلى أَنْ نُسَوِّيَ بَنانَهُ.
••• انسان، ملامت‌كننده خود در
قیامت:
وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ.
عطاء از
ابن‌عبّاس نقل كرده است: نفس لوّامه نفس بسيار ملامت‌كننده است و هيچ نفسى نيست -خوب يا بد- مگر آنكه صاحب خود را در قيامت
ملامت و
توبیخ مى‌كند. اگر كار خوب كرده باشد مى‌گويد: چرا زياد نكردى و اگر كار بد كرده باشد مى‌گويد: اى كاش نكرده بودم.
••• فريب خوردن انسان از
شیطان و
اطاعت از او، سزاوار سرنوشتى ملامت‌انگيز در قيامت:
وَ قالَ الشَّيْطانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ ... إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلا تَلُومُونِي وَ لُومُوا أَنْفُسَكُمْ ....
••• ملامت كردن خود به جهت مقصّر بودن در
گمراهی خويش، پاسخ شيطان در مقابل
ملامت وى از سوى پيروانش:
وَ قالَ الشَّيْطانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِ ... إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلا تَلُومُونِي وَ لُومُوا أَنْفُسَكُمْ ...
از ابن‌عبّاس و حسن نقل شده: «لمّا قضى الامر» يعنى بعد از پايان
حسابرسی اعمال در قيامت،
اهل بهشت به سوى
بهشت و
اهل جهنّم به سوى
جهنّم رهسپار مى‌شوند.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۳۵۹، برگرفته از مقاله «نفس لوامه».
