نسبت اندماجی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نسبت اندماجی به
نسبت پنهانِ حاصل از
تحلیل مفهوم واحد ذهنی به دو مفهوم مرتبط توسط
عقلا اطلاق می‌شود.
نسبت اندماجی، مقابل
نسبت غیراندماجی بوده و از تحلیل
ذهن به دست می‌آید؛ به این صورت که ذهن مفهوم واحدی را به دو
مفهوم تحلیل می‌نماید و بین آنها یک نسبت درست می‌کند؛ به بیان دیگر، نسبت اندماجی، نوعی نسبت پنهان است که آشکار نمی‌گردد.
امام خمینی از چگونگی حضور کمالات و حقایق در ذات الهی با عناوین متعددی که بیانگر مفاد نسبت اندماجی است یاد می‌کند از جمله:
۱- استهلاک: به اعتقاد امام خمینی منظور از استهلاک فنا و هلاکت هویت تعینی شیء است، در مقام ذات اما نه به نحو تعینی بلکه همه تعینات در مقام ذات مستهلک‌اند یعنی وجود تعینی آنها فانی و نابود است.
۲- استجنان: حقایق اندماجی در ذات
استجنان و پنهان‌اند و در آن مقام و مرحله بروز و ظهور نداشته و کثرت بالفعل را موجب نمی‌گردند.
۳- کمون: معنای واژه کمون، پوشیدگی و پنهان است؛ مقام ذات مشتمل بر تمام حقایق است، این حقایق در آن ذات، متحقق‌اند اما تعین نیافته و ظهور نکرده‌اند، بلکه این حقایق در غیب ذات مخفی و در کمون می‌باشند.
۴- اندکاک: ازجمله واژگانی که مفاد نسبت اندماجی و استهلاکی را دارا می‌باشد،
اندکاک است یعنی همه تعینات در مقام ذات فانی و نابود می‌باشند و مقام ذات همواره بدون تعین است؛ زیرا در مقام ذات همه تعینات اسمائی و صفاتی مستهلک و همه انیات مندک هستند.
۵-
انطواء: از جمله واژگانی که مفاد نسبت اندماجی دارد،
انطواء است. ازآنجاکه مقام ذات مشتمل بر حقایقی است که در آن پنهان شده و ظاهر نشده، امام تعبیر به
انطواء کرده است.
۶- اجمال: مقصود از اجمال در بحث‌های عرفانی، حقایق اندماجی در مقام ذات است؛ یعنی حقایق اندماجی در مقام ذات مجتمعند و تفصیل نیافته‌اند، این اجمال و تجمع به نحو اطلاقی و غیر تعینی است.
موضوع له حروف و
هیئت جمله‌های ناقص، نسبت اندماجی یا تحلیلی است؛ برای مثال، در جمله ناقص «العالم المفید» که به صورت وصفی آمده، دو مفهوم «عالم» و «مفید» در خارج
اتحاد داشته و وقتی به ذهن می‌آیند در یک دیگر داخل شده و اندکاک پیدا می‌کنند، به طوری که مفهوم واحدی را تشکیل می‌دهند، و چون در مفهوم واحد، نسبت معنا ندارد، در ظاهر، در عالم ذهن، نسبتی وجود ندارد، اما
عقل می‌تواند از تحلیل این مفهوم واحد، آن را به دو مفهوم تبدیل کرده و بین آنها یک نسبت و ارتباط
ایجاد نماید که به این نسبت، نسبت اندماجی می‌گویند.
ناقص و یا تام بودن
نسبت ، و به بیانی دیگر، اندماجی و یا غیراندماجی بودن نسبت، از شئون نسبت در عالم ذهن به حساب می‌آید نه در خارج.
در کتاب
دروس فی علم الاصول آمده است:«فهیئة الجملة الناقصة تدل علی (نسبة اندماجیة) ای یندمج فیها الوصف بالموصوف علی نحو یصبح المجموع مفهوما واحدا خاصا و حصة خاصة و من اجل ذلک تکون الجملة الناقصة فی قوة الکلمة المفردة».
•
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۸۲۳، برگرفته از مقاله «نسبت اندماجی». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.
