میمنة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
میمنة:
(أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ) میمنة: در
اصل به معنى «سمت راست» است.
ولى اين احتمال داده شده كه
«ميمنة» از ماده
«يمن» و بركت است.
(أُولٰئِكَ أَصْحٰابُ اَلْمَيْمَنَةِ) يعنى آن‌ها صاحبان بركتند كه وجودشان هم براى خودشان بركت دارد و هم براى جامعه، حدّ و نهايتى براى خوشبختى و
سعادت آن‌ها متصور نيست.
اين گروه كسانى هستند كه نامه اعمالشان را به دست راستشان مى‌دهند.
اين در
قیامت رمزى است براى مؤمنان نيكوكار و بالاترين توصيفى است كه قرآن درباره آن‌ها به كار برده است.
به مواردی از کاربرد
میمنة در
قرآن، اشاره می‌شود:
(فَأَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ مَا أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ) (نخست سعادتمندان و خجستگان هستند؛ چه سعادتمندان و خجستگانى!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اين جمله به خاطر اين‌كه حرف فاء بر سر دارد فرع و نتيجه جملات قبل است، فرعيتى كه بيان بر مبين دارد، پس اين آيه و دو آيه بعدش بيانگر اصناف سه‌گانه مذكور است. كلمه ميمنة از ماده يمن است كه مقابل شوم است و معنايى بر خلاف آن دارد پس اصحاب ميمنة اصحاب و دارندگان يمن و سعادتند و در مقابل آنان اصحاب مشئمة هستند، كه اصحاب و دارندگان
شقاوت و شئامتند.
اين‌كه بعضى از مفسرين ميمنه را به يمين يعنى دست راست معنا كرده و گفته‌اند: اصحاب ميمنه نامه اعمالشان به دست راستشان داده مى‌شود، به خلاف ديگران، تفسير صحيحى نيست، براى اين‌كه در اين آيه در مقابل اصحاب ميمنه أصحاب مشئمه قرار گرفته و اگر ميمنه به معناى دست راست بود بايد در مقابلش اصحاب ميسره يعنى طرف دست چپ قرار گيرد، هم چنان كه در آيات بعدى در مقابل اصحاب يمين اصحاب شمال آمده و نادرستى اين تفسير روشن است.
كلمه ما در جمله ما أصحاب
الميمنة استفهامى است و مبتدايى است كه خبرش جمله
(فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ) است و مجموع جمله خبر است براى جمله
(فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ) و منظور از اين استفهام بزرگداشت و تعظيم شان ايشان است.
(وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ) كلمه مشئمه مانند كلمه شؤم - به ضمه شين و سكون همزه- مصدر است، همانطور كه ميمنه مانند كلمه يمن مصدر است و ميمنه و مشئمه به معناى سعادت و شقاوت است.
(أُوْلَئِكَ أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ) (آن‌ها اصحاب يمين و سعادتمندانند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه ميمنة از ماده يمن، ضد شوم است و اشاره اولئک به كسانى است كه سياق آيات قبل بر آنان دلالت دارد. و معناى آيه اين است كه: اينان كه به هر عقبه دشوارى قدم نهادند و از كسانى بودند كه به
خدا ايمان آورده، يكديگر را به صبر و مرحمت سفارش كردند، مردمى صاحب يمن و شگونند و
ایمان و اعمال صالحى كه از پيش براى آخرت خود مى‌فرستند چيزى به جز شگون، مباركى، زيبا و مرضى نمى‌دانند. ولى بعضى از مفسرين گفته‌اند: مراد از ميمنة طرف دست راست است و اصحاب دست راست كسانى هستند كه در قيامت نامه اعمالشان به دست راستشان داده مى‌شود، ولى اين سخن درست نيست، زيرا در مقابل اصحاب ميمنه به اين معنا اصحاب مشئمه قرار نمى‌گيرد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «میمنة»، ج۴، ص۷۸۲.
