مُسْمعِ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مُسْمعِ:(ما أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن في الْقُبورِ) «مُسْمعِ» اسم فاعل از
إسْماع که به معنای شنواندن است.
در
آیه مورد بحث چگونه
قرآن مى‌گويد تو نمى‌توانى صداى خود را به گوش مردگان برسانى؟ با اين كه در
حدیث معروفى آمده است كه
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در روز
جنگ بدر دستور داد اجساد كفار را بعد از پايان جنگ در چاهى بيفكنند، سپس آن‌ها را
صدا زد و فرمود: آيا شما آن‌چه را كه خدا و رسولش
وعده داده بود به
حق يافتيد؟ من كه آن‌چه را خداوند به من وعده داده بود به حق يافتم. در اين جا
عمر گفت: اى رسول خدا چگونه با اجسادى سخن مى‌گويى كه
روح در آن‌ها نيست؟! پيامبر (ص) فرمود: شما سخنان مرا از آن‌ها بهتر نمى‌شنويد، چيزى كه هست آن‌ها توانايى پاسخ‌گويى را ندارند. و يا اين كه يكى از آداب
میت اين است كه عقايد حق به او تلقين داده شود، اين با آيه مورد بحث چگونه سازگار است؟ پاسخ اين سؤال با توجه به يک نكته روشن مى‌شود و آن اين كه آيه مورد بحث سخن از عدم درک مردگان به طور عادى و طبيعى مى‌گويد، اما روايت جنگ بدر يا تلقين ميت مربوط به شرايط فوق‌العاده است كه خداوند سخنان پيامبرش را به طور فوق‌العاده به گوش آن مردگان مى‌رساند.
به موردی از کاربرد «مُسْمعِ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ ما يَسْتَوي الْأَحْياء وَ لا الْأَمْواتُ إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَن يَشاءُ وَ ما أَنتَ بِمُسْمِعٍ مَّن في الْقُبورِ) «و هرگز مردگان و زندگان يكسان نيستند. خداوند پيام خود را به گوش هر كس بخواهد مى‌رساند، و تو نمى‌توانى سخن خود را به گوش آنان كه در
گور خفته) اند برسانى.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند: مراد از جمله
(وَ ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ في الْقُبورِ) اموات است يعنى كفارى هستند كه خاصيت پذيرفتن
هدایت را ندارند، چون دل‌هايشان مهر خورده.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مسمع»، ج۲، ص ۴۰۵.
