مُحْکَم (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مُحْکَم (به ضم میم و سکون حاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای روشن و واضح است.
چندین مورد الفاظ
محکم و متشابه در
نهج البلاغه آمده است.
مُحْکَم به معنای روشن و واضح است.
آیات محکم آیاتی هستند که مدلول آنها روشن و مراد از آنها معلوم است.
آیات متشابه آیاتی است که دارای چند جنبه و چند معنی هستند و مراد از آنها به درستی روشن نیست.
به عقیده نگارنده آیات متشابه آیاتی هستند که وقوع و پیاده شدن آنها و خارج آنها برای ما قابل درک نیست، نظیر:
(فِیها یُفْرَقُ کُلُّ اَمْرٍ حَکِیمٍ) که نمی‌دانیم در
شب قدر، امور عالم چطور از همدیگر جدا می‌شوند و سرنوشت هر کس به سوی او سرازیر می‌شود، این مطلب را در
تفسیر احسن الحدیث ذیل
(هُوَ الَّذِی اَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ مِنْهُ) به طور مشروح گفته‌اند.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره احادیث می‌فرماید:
«إنَّ فِي أَيْدِي النَّاسِ حَقّاً وَ باطِلاً، وَ صِدْقاً وَ كَذِباً، وَ ناسِخاً وَ مَنْسُوخاً، وَ عامّاً وَ خاصّاً، وَ مُحْكَماً وَ مُتَشابِهاً، وَ حِفْظاً وَ وَهْماً» (آن‌چه در بين مردم شايع است هم احاديث حق است و هم باطل، هم راست و هم دروغ، هم
ناسخ و هم
منسوخ، هم
عام و هم
خاص، هم محكم و هم متشابه، هم احاديثى است كه به خوبى حفظ شده.)
حضرت در وصف دانا فرموده:
«وَ عَرَفَ الْخاصَّ وَ الْعَامَّ، فَوَضَعَ كُلَّ شَيْء مَوْضِعَهُ، وَ عَرفَ المُتَشابِهَ وَ مُحْكَمَهُ» («خاص» و «عام»، «محكم» و «متشابه» را شناخته و هر كدام را در جاى خويش قرار داده است.)
در «نهج البلاغه» چندین مورد الفاظ محکم و متشابه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «محکم»، ج۱، ص۲۹۳.
