مَکَّة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَکَّة:
(عَنْهُم بِبَطْنِ مَكَّةَ) مَکَّة: (من اعلام القرآن) شهرى است در «تهامه» جنوب
حجاز از شهرهاى
عربستان و
مسجدالحرام و خانه
کعبه در آن شهر واقع است.
به موردی از کاربرد
مَکَّة در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ هُوَ الَّذِي كَفَّ أَيْدِيَهُمْ عَنكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ عَنْهُم بِبَطْنِ مَكَّةَ مِن بَعْدِ أَنْ أَظْفَرَكُمْ عَلَيْهِمْ وَ كَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا) (او كسى است كه دست آن‌ها را از شما و دست شما را از آنان در دل
مكّه كوتاه كرد، بعد از آن‌كه شما را بر آن‌ها پيروز ساخت و
خداوند به آن‌چه انجام مى‌دهيد بيناست.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: ظاهرا مراد از نگهدارى دست هر يک از دو طائفه از آزار به طائفه ديگر، همان صلحى باشد كه در
حدیبیه واقع شد، چون محل آن را
بطن مكه معرفى كرده و حديبيه هم در نزديكى
مكه و
بطن آن قرار دارد و حتى آن قدر اتصال به
مكه دارد كه بعضى گفته‌اند يكى از اراضى
مكه و از حدود حرم آن است.
چون هر يک از اين دو طائفه دشمن‌ترين دشمن نسبت به طائفه ديگر بودند،
قریش تمامى قدرت خود را در جمع‌آورى لشكر از داخل شهر خود و از قواى اطراف به كار برده بود،
مؤمنین هم با
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بيعت كرده بودند كه تا آخرين قطره خون خود در برابر آنان مقاومت كنند و رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) هم تصميم گرفته بود با آنان نبرد كند و
خدای تعالی رسول گرامى خود و مؤمنين را بر كفار پيروز كرد، براى اين‌كه
مسلمانان داخل سرزمين
کفار شده و به داخل خانه آنان قدم نهاده بودند و در چنين وضعى جز
جنگ و خونريزى هيچ احتمال ديگرى نمى‌رفت، اما
خدای سبحان دست
کفار را از مؤمنين و دست مؤمنين را از
کفار بازداشت و در عين حال مؤمنين را بر آنان پيروزى بخشيد و خدا به آن‌چه مى‌كنند دانا است.
و در قرآن به نام‌هاى زير آمده:
۱ -
بیت العتیق:
(... وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ اَلْعَتِيقِ)«و طواف كعبه را گرد خانه عتيق (بيت الحرام) به‌جاى آرند»
۲ -
بلد الامین:
(وَ هٰذَا اَلْبَلَدِ اَلْأَمِينِ)«و قسم به اين شهر امن و امان (
مكّه معظمه)»
۳ -
امّ القری:
(... وَ لِتُنْذِرَ أُمَّ اَلْقُرىٰ...)«و قرآن خلق را از اهل
مكه متنبه سازد»
بعضى مى‌گويند از آن جهت «
مكة» گفته شده كه در وسط زمين يا محلى كه اطرافش را كوه فراگرفته و مانند مغز كه در وسط استخوان قرار دارد واقع شده است و بعضى معتقدند به علت كمى آب به اين نام ناميده شده، زيرا مادّه «
مكّ» به معنى «مكيدن» است و براى استخراج
آب از زمين آن را مى‌مكند و آب را بيرون مى‌آورند.
بعضى مى‌گويند «
مكّه» در لغت به معنى «شكستن و هلاک كردن» است و اين شهر مقدس به نام
مكّه ناميده شده، زيرا
گناهان در آن‌جا مى‌ريزد و از بين مى‌رود و يا كسانى كه به حريم آن تجاوز كنند هلاک مى‌شوند مانند
اصحاب فیل (لشكر
ابرهه) كه قصد خراب كردن خانه كعبه را داشتند و خداوند آنان را هلاک كرد.
واژه «
مكه» بيش از يک بار در
قرآن مجید نيامده است و منظور از «
بطن مكه» كه در آيه مورد بحث ذكر شده «حديبيّه» است، چرا كه به
مكه نزديک بوده، بلكه اراضى آن از حرم است و در اين محل ميان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و مشركان - اگرچه
مسلمین بر آن‌ها غالب بودند - صلح انجام يافت و در نتيجه دست هردو گروه از يكديگر كوتاه شد و پس از
صلح با آن حضرت، مسلمين در سال بعد به آزادى وارد
مكه شدند.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مَکَّة»، ج۴، ص۳۲۰.
