مَقْتُ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَقْتُ:
(كَبُرَ مَقْتاً) مَقْتُ: در اصل به معنى «بغض شديد» نسبت به كسى است كه كار قبيحى انجام داده است.
لذا در ميان عرب جاهلى، كسى كه همسر پدرش را به نكاح خود در مى‌آورد «نكاح مقت» مى‌گفتند.
این نکاح به معنای تنفرآميز است.
فرزندانى كه ثمره آن بودند
«مقيت» (فرزندان مورد تنفر) مى‌ناميدند.
به موردی از کاربرد
مَقْتُ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ) (نزد
خدا بسيار خشم‌آور است كه سخنى بگوييد كه عمل نمى‌كنيد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه مقت به معناى خشم شديد است. اين
آیه مى‌خواهد مضمون آيه قبلى را تعليل كند و بفرمايد:
خدای تعالی از همه اعمال
انسان بيش از همه از اين عملش سخت به خشم مى‌آيد كه چيزى را بگويد كه بدان عمل نمى‌كند، چون اين خود از نشانه‌هاى
نفاق است.
(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا يُنادَوْنَ لَمَقْتُ اللَّهِ أَكْبَرُ مِنْ مَقْتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ إِذْ تُدْعَوْنَ إِلَى الْإِيمانِ فَتَكْفُرُونَ) (روز
قیامت كسانى را كه
کافر شدند صدا مى‌زنند كه عداوت و خشم خداوند نسبت به شما از عداوت و خشم خودتان نسبت به خودتان بيشتر است، چرا كه به سوى
ایمان دعوت مى‌شديد، ولى انكار مى‌كرديد.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه مقت به معناى شديدترين مرحله خشم است. خداى تعالى بعد از آن‌كه پاره‌اى از آثار ايمان
مؤمنین را برشمرد، اينک به سراغ
کفار برگشته، پاره‌اى از آثار سويى كه از جهت كفر دارند، برمى‌شمارد.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
در آيه مورد بحث، جمله «كبر مقتا»، واژه «
مقت» با «كبر» كه آن نيز دليل بر شدت و عظمت است توأم شده و دليل بر خشم عظيم خداست نسبت به گفتار خالى از عمل.
علاّمه طباطبایى در الميزان مى‌گويد: «فرق است بين اين‌كه انسان سخنى را بگويد كه انجام نخواهد داد و بين اين‌كه انجام ندهد كارى كه مى‌گويد، اوّلى دليل بر نفاق است و دومى دليل در ضعف اراده.»
ظاهرا منظور اين است كه گاه انسان سخنى مى‌گويد كه از اوّل تصميم دارد انجام ندهد اين يک نوع نفاق است، امّا گاه از اول تصميم بر عمل دارد ولى بعدا پشيمان مى‌شود، اين دليل بر ضعف اراده است.
به‌هرحال آيه مورد بحث هرگونه تخلف از عهد و پيمان و وعده و حتى به گفته بعضى نذر را نيز شامل مى‌شود.
در
نهج البلاغه (نامه ۵۳) آمده است:
«از اين‌كه به مردم وعده بدهى و تخلف كنى سخت بپرهيز، زيرا اين امر موجب خشم عظيم در نزد خدا و مردم خواهد شد.»
چنان‌كه قرآن مى‌گويد:
(كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اَللّٰهِ أَنْ تَقُولُوا مٰا لاٰ تَفْعَلُونَ) در آيه ۱۰
سوره مؤمن مى‌خوانيم:
(إِنَّ اَلَّذِينَ كَفَرُوا يُنٰادَوْنَ لَمَقْتُ اَللّٰهِ أَكْبَرُ مِنْ مَقْتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ...)
«كسانى را كه كافر شدند روز قيامت صدا مى‌زنند كه عداوت و خشم پروردگار نسبت به شما از عداوت و خشم خودتان نسبت به خودتان بيشتر است...»
چرا كه دعوت به سوى ايمان مى‌شديد ولى راه كفر را پيش مى‌گرفتيد. در اين آيه، واژه «
مقت» نيز به معنى «بغض و عداوت شديد» آمده و نشان مى‌دهد كه افراد بى‌ايمان هرچند نسبت به خود عداوت شديد پيدا مى‌كنند خشم خداوند نسبت به آن‌ها از آن هم شديدتر است.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مَقْتُ»، ج۴، ص۳۱۳.
