مهارت‌های کلامی همسران
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هر واژه یا کلمه‌ای دارای نوعی بار روانی و عاطفی است و تاثیرات مسلم و پایداری را بر شنونده بر جای می‌گذارد. یک
ارتباط کلامی موفق، رابطه‌ای است که بر رشد و شکوفایی و شادابی زندگی بیفزاید.
بدیهی است که اولین جوانه‌های ارتباط بین انسان‌ها، در حریم
خانواده پدیدار می‌گردد و بهترین خاستگاه روابط سالم و مطلوب،
خانه و
خانواده می‌باشد.
رابطه خوشایند و آرام‌بخش
زن و
شوهر نه تنها مناسب‌ترین بستر رشد و شکوفایی و تعالی شخصیت آن‌ها را فراهم می‌نماید، بلکه چنین رابطه‌ای از نیاز‌های ضروری فرزندان نیز به‌شمار می‌رود و به نوبه خود در رشد و تعالی آن‌ها بسیار مؤثر است.
رابطه زن و شوهر سرچشمه همه عاطفه‌ها و بستر گیراترین و جذاب‌ترین رابطه‌هاست. رابطه زن و شوهر آمیزه‌ای است از زیباترین تلاقی چشم‌ها، گیراترین تبادل کلام‌ها، هماهنگ‌ترین طپش قلب‌ها و همسو‌ترین اندیشه‌ها.
رابطه بین همسران آیه‌ای است آرام‌بخش و مهرآفرین، «وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ»
رابطه‌ای است
پاک و بی‌آلایش «فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنَ النِّسَاءِ»
رابطه گل و گلدان،
طبیب و درمان، گلبرگ و ریحان، (الْمَرْأَةَ رَيْحَانَةٌ)
انگشتر و نگین، دل و دلدار، «من انفسکم ازواجاً»
گردن و گردن‌بند،
اندام و
لباس «هن لباس لکم و انتم لباس لهن.»
و بهار آفرین دل‌ها و روشنی‌بخش چشم‌ها. «ربنا هب لنا من ازواجنا... قره اعین.»
حال‌ای خانم و آقای عزیز بیاییم به‌خاطر آرامش زندگی،
رشد و
کمال جمع کوچک و نورانی خویش و به خاطر خدای مهربان که ما را از تنهایی بیرون آورد و همسری برایمان انتخاب نمود، ارتباطی صمیمی، پرجاذبه، حکیمانه و خردمندانه را بین خود و همسر برقرار کنیم و بدانیم که با توجه به این روش، به خواسته‌ها و آرزوهای خواهیم رسید.
قبل از هر چیز باید دانست که برای ایجاد ارتباطی شایسته، برتر و پرجاذبه، دو شناخت کلی لازم است:
یکی شناخت دنیای مردان و دنیای زنان؛ یعنی شناخت تفاوت این دو جنس و تفاوت زیستی و
روان‌شناختی بین زن و
مرد.
دوم: شناخت این آقا یا خانم از بین تمام آقایان و خانم‌ها، یعنی شناخت همسر فعلی خود. این شناخت‌های دوگانه متضمن جهات متعددی است. مثلاً شناخت دوم شامل موارد زیر است:
۱.شناخت روحیات، حساسیت‌ها، ارزش‌ها، سلیقه‌ها و توانمندی‌های همسر.
۲.شناخت نیازها، حتی نیاز‌های
فیزیولوژیک و جسمانی و شناخت بهترین راه
ارضاء آن.
۳.شناخت موقعیت‌های محیطی (قبلی و فعلی) همسر، مثل این که در چه محیط و خانواده‌ای رشد و نمو داشته و الان در این
شهر ـ به‌ویژه در شهر غربت ـ در چه وضعیتی به‌سر می‌برد.
شناخت از نوع اول نیز به نوبه خوددارای اهمیت بسزایی است، مثلاً شناخت این که مرد‌ها کل نگر و زن‌ها جزء نگرند، در بالا بردن سطح
تفاهم و کم کردن سطح نزاع و درگیری بسیار مؤثر است، وقتی زن از امور بسیار جزئی یک مهمانی برای شوهر خود سخن به میان می‌آورد، یا وقتی آقا وارد منزل می‌شود، او را هدف سوالات ریز خود قرار می‌دهد و از هر دری سخن به میان می‌آورد، این غالباً ناشی از روحیه جزء نگری زن است نه حالت
تجسس و حساسیت و بدبینی او.
این شناخت به مرد کمک می‌کند که اولاً به حرف‌های او گوش فرا دهد، ثانیاً او را متهم نکند که چرا از زندگی دیگران حرف می‌زنی؟ چرا اسرار و امور داخلی زندگی دیگران را نقل می‌کنی؟ چرا آنقدر حرف می‌زنی؟ چرا نسبت به من حساس و بدبین شده‌ای و ده‌ها چرا از این قبیل، اگر مرد از این شناخت بهره نبرد خانمش متعاقباً به او می‌گوید:
تو مرا
آدم به‌حساب نمی‌آوری؟ به حرف‌هایم گوش نمی‌دهی؟ از جواب به سوالاتم شانه خالی می‌کنی و طفره می‌روی؟ تو خیال می‌کنی من نفهم هستم؟ و ده‌ها سوال از این قبیل.
نحوه برقراری ارتباط کلامی از عواملی است که در ایجاد
تفاهم، نقشی تعیین کننده دارد. همسرانی که می‌دانند از چه عبارات و کلماتی برای بیان مقصود استفاده کنند، به خوبی مسیر حرکت خویش را در زندگی هموار می‌نمایند.
هر واژه یا کلمه‌ای دارای نوعی بار روانی و عاطفی است و تاثیرات مسلم و پایداری را بر شنونده بر جای می‌گذارد. یک ارتباط کلامی موفق، رابطه‌ای است که بر رشد و شکوفایی و شادابی زندگی بیفزاید.
ارتباط کلامی تحت عناوین مختلف و با مصادیق متعدد تحقق می‌یابد که در این‌جا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
می‌دانیم که «
سلام» از
اسماء الهی است «السلام المومن»
یعنی:
خداوند سلامت‌آفرین و ایمنی بخش است. لفظ
سلام (گذشته از معنای آن) دارای لطافتی خاص و آهنگ آن ملایم با طبع و گوش نواز است. کلمه یا کلامی نیکوست که علاوه بر داشتن معنی و مضمون عالی، چینش حروف آن‌طوری باشد که به انسان آرامش‌بخشد.
حضرت امیرالمومنین (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «نرمش در سخن، و گویا و رسا سلام کردن یکی از عبادت‌ها است.» بیائیم با عمل به این دستور آسمانی، فضای خانه را بهشتی کرده و پاره‌ای از
بهشت را در
دنیا مشاهده کنیم.
نمک زندگی کلمات دلنشین، شوخی و بذله گویی‌های آرام‌بخش است.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: هر
بازی و سرگرمی،
باطل و نارواست مگر بازی و شوخی با همسر که عملی
مستحب است.
امام صادق (علیه‌السّلام) از شخصی پرسید: چه اندازه با یکدیگر شوخی می‌کنید؟ عرض کرد خیلی کم فرمود: چنین نباشید، شوخی از خوش‌خلقی پدید می‌آید.
چه خوبست همسران این صفت را بخشی از زندگی روزانه خود قرار دهند تا با این کار بار زندگی را سبک و خستگی را از
جان و تن همدیگر بیرون آورند که این خود عبادتی ارزنده است.
تذکر: آنچه که تذکرش لازم است این که اولاً باید از شوخی‌هایی که دل همسر را می‌رنجاند دوری گزید. ثانیاً شوخی با تحقیر و
توهین همراه نباشد وگرنه این خود عاملی است برای سست کردن
محبت و ایجاد شکاف و
نزاع بین همسران.
یکی از توانایی‌های روحی و جاذبه‌های همسران، «ابراز محبت» نسبت به یکدیگر است. ابراز محبت یعنی آشکار نمودن علاقه قلبی. برای یک زندگی شیرین و جذاب، وجود محبت قلبی کافی نیست؛ بلکه باید به شکل‌ها و زبان‌های مختلف این محبت را نشان داد. شما می‌توانید با گفتن جملات ساده و بی‌آلایش از قبیل «دست شما درد نکند»، «به به چه غذای خوشمزه‌ای درست کرده‌ای»، «چه
هدیه بجا و مناسبی تهیه کرده‌ای»، «چقدر این لباس بهت می‌یاد»، دل همسر خود را به‌دست آورید. زن‌ها فطرتاً زود رنج و حساس ترند، ازاین‌رو بیش از مردان نیازمند مهر و محبت هستند؛ وقتی زن با مهر و محبت مرد روبرو می‌شود، عشق و علاقه‌اش به همسر را بیش از گذشته نشان می‌دهد و انگیزه اش نسبت به تلاش بیش‌تر و خدمت به مرد افزون می‌شود. وقتی به همسرتان یادآوری کنید که دوستش دارید به او فهمانده‌اید که از زندگی با او خوشحال هستید و احساس رضایت می‌کنید، در این صورت او نیز دل به شما سپارد و هستی‌اش را پروانه‌وار به گرد شمع وجود شما نثار می‌کند.
از همین‌رو پیامبر عظیم الشان اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرموده است: کسی که به همسرش بگوید: تو را دوست دارم، این جمله هرگز از دل او خارج نخواهد شد.
غرور بی‌جا و گاهی اوقات
حجب و حیای
افراطی راه را بر تبادل عاطفی می‌بندد. برخی از همسران جوان، به‌ویژه مرد‌ها در اظهار محبت نسبت به همسرشان نوعی سردی یا «خسّت عاطفی» به خرج می‌دهند. حجب و حیا نیز به خصوص از ناحیه خانم‌های جوان، مانع از تبادل عاطفی است. امام رضا (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «بعضی زن‌ها برای شوهرشان بهترین غنیمت هستند، زنانی که برای شوهرشان اظهار عشق و محبت بکنند.»
به هر حال، گفتن جملاتی که حاکی از
محبت زوجین نسبت به یکدیگر است نه تنها در رفع بسیاری از
سوء تفاهم‌ها،
سوء ظن‌ها و تردید‌ها مؤثر و کارساز است بلکه بر میزان و شدت محبت آن‌ها می‌افزاید و شیرین‌کامی زندگی را تضمین می‌کند.
شکل مخاطب قرار دادن یکدیگر نیز در پایداری و پرنشاطی زندگی حائز اهمیت است. صدا زدن، آغاز ارتباط کلامی و زمینه‌ساز یک ارتباط عاطفی سالم و سازنده یا ارتباطی سرد و پرتنش است. با نوع صدا زدن،
انسان حدس می‌زند بعدش چه اتفاقی می‌افتد، بعدش تبادل است یا تخاصم. وقتی شما همسر محبوب‌تان را با نام مورد پسندش یا همراه با پیشوند یا پسوند مناسب و یا با لحنی دلنشین و آرام‌بخش صدا می‌زنید علاوه بر این که خستگی و‌اندوه را از جان و تن او می‌زدایید، (در
حدیث است که صدا زدن اگر به‌نیکویی انجام شود لذتی دارد که سختی و خستگی را از جان و تن دور می‌کند.) و به او می‌فهمانید که دوستش دارید،
اعتماد و اطمینان نیز در او می‌آفرینید که به سخن شما با جان و دل گوش دهد و بدین طریق به هدف نهایی‌تان در برقراری ارتباط می‌رسید در این رابطه ذکر چند نکته ضروری است:
الف) هیچ گاه بدون ذکر نام همسرتان یا جایگزین مناسب با او شروع به سخن نکنید.
ب) جایگزین مناسب می‌تواند بر اساس سلیقه طرفین انتخاب شود.
ج) از پیشوند یا پسوند‌های تحریک‌آمیز و
موهن خودداری شود.
از ارتباط‌های بسیار سازنده جذاب و شورآفرین، ارتباطی است که همسران در قالب
دعا برای همدیگر، بر قرار می‌کنند. چه لذت‌بخش و روح‌افزاست که همسران همدیگر را در پیشگاه پروردگار مهربان واسطه قرار دهند. این نیازی است که
خداوند در
قرآن با لطافت خاصی و به زبان دعا به همسران تعلیم فرموده و از اهمیت آن پرده برداشته که این چنین (به‌صورت جمعی و خانوادگی) به درگاه من بیایید و مرا بخوانید. این یکی از آداب دلنشین و رشد آفرین دعا و ارتباط سازنده زوجین با یکدیگر است. وقتی همسران در حضور یکدیگر برای هم دعا می‌کنند این بهترین و شوق انگیز‌ترین حالتی است که همسران از آن پی به میزان صمیمیت و
محبت یکدیگر می‌برند.
خواندن دعاهایی همچون: «ربنا هب لنا من ازواجنا و ذریاتنا قرة اعین و اجعلنا للمتقین اماما»؛
پروردگارا، به ما از همسران و فرزندانمان آن ده که مایه روشنی چشمان (ما) باشد و ما را پیشوای پرهیزکاران گردان.
«رب اغفرلی و لوالدیَّ و لمن دخل بیتی مومناً...؛
پروردگارا مرا و
پدر و مادرم و هر مومنی را که به سرای من داخل شود، بیامرز.» و چه مصداقی روشن‌تر و مهم تر از همسر برای لمن دخل بیتی...
مثبت گویی: چه خوب گفتی ـ کار درستی کردی؛
انعطاف پذیری: باشه ـ عیبی نداره ـ این که تو میگی بهتره؛
گزیده گویی، سکوت؛
ابراز وجود، عرضه کردن خود، حالت اقبال: چه خبر؟ کسی تلفن نزد؟ دیگه چه خبر؟
محبت،
تکریم و قدرشناسی: آقا مهدی: زهرا خانم دست شما درد نکند... ممنون می‌شم اگر...
موضوع مداری: این‌جا
حق با توست، این‌جا خوب عمل کردی.
جمع‌گرایی (ما): زندگی باید بر اساس سلیقه هر دومان باشد، ما باید، بچه‌هامان.
منفی‌گویی ـ نق زدن: بعید است با هم کنار بیاییم ـ این چه میوه‌ای است خریدی؟
نفوذ ناپذیری و جبهه‌گیری: همین که گفتم، غیر ممکنه، نمیشه من همینم که هستم.
پرگویی: امان ندادن در صحبت ـ از هر دری سخنی گفتن، بی‌ربط سخن گفتن.
روبرگردانی، حالت ادبار: خانم کار دارم! زود باش! ناهار چه داریم! کاری نداری، خداحافظ....
سرد و بی‌عاطفه، توهین و قدر نشناسی: وظیفه‌ات بوده؟ مگر چه کار کردی؟ این که کاری نداشت!
کلی‌گویی، تعمیم: هرگز، هیچ وقت ـ همیشه کارهایت همین جوره
فردگرایی (من): تو دخالت نکن ـ نمی‌گذارم زندگی‌ام تباه بشه ـ با جون کندن زندگی‌ام را به این جا رساندم.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مهارت‌های کلامی بین همسران»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۸/۰۱.
