مناظره درباره جواز صلوات بر ائمه اطهار

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

شیعه هنگامی که نام امیرمؤمنان علی (علیه‌السّلام) و سایر امامان معصوم (علیهم‌السّلام) را می‌برد، «علیه السّلام» می‌گوید، و این سلام بر اساس قرآن کریم و روایات وارده از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و حتی به نقل از کتاب‌های معتبر اهل تسنن جایز و صحیح می‌باشد.

---

می‌دانیم که اهل تسنّن وقتی که نام علی (علیه‌السّلام) را می‌برند، بجای «علیه السّلام» می‌گویند: «کرّم الله وجهه؛ خداوند مقامش را ارجمند کند» (در حالی که در مورد سایر صحابه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)) می‌گویند: «رضی الله عنه؛ خدا از آن‌ها راضی شود»، زیرا خود آن‌ها معتقدند که امام علی (علیه‌السّلام) گناهی نکرده تا درباره‌اش «رضی الله عنه» گفته شود، بلکه باید درباره‌ علی (علیه‌السّلام) گفت: «خدا بر مقامش بیفزاید»؛ اینک این سؤال پیش می‌آید که چرا با ذکر نام علی (علیه‌السّلام)، جمله «علیه السّلام» نمی‌گویند؟، برای پاسخ به این سؤال به مناظره زیر توجه کنید:
دکتر تیجانی سماوی که از اهل تسنن بود، در مسیر خود از قاهره به عراق، در میان کشتی، دوستی دانشمند پیدا کرد به نام استاد منعم که از اساتید دانشگاه و دانشمندان شیعه از اهالی عراق بود آن دو، در کشتی با هم گفتگو می‌کردند، دکتر و استاد منعم در میان کشتی و سپس در عراق، گفتگو و مناظرات بسیار کردند، یکی از آن‌ها این بود که روزی در خانه استاد منعم در بغداد، چنین مناظره شد:
دکتر سماوی: شما شیعیان مقام علی (علیه‌السّلام) را به قدری بالا می‌برید که او را در ردیف پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قرار می‌دهید، زیرا بعد از نام او به جای کرّم الله وجهه و... جمله «علیه‌السّلام» یا «علیه الصلاة و السلام» می‌گوئید، با این‌که سلام و صلوات، مخصوص پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است. چنانکه در قرآن می‌خوانیم: «انّ اللّه و ملائکته یصلّون علی النّبیّ یا ایّها الّذین آمنوا صلّوا علیه و سلّموا تسلیما؛ همانا خداوند و فرشتگان بر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) درود می‌فرستند، ‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید بر او درود بفرستید و سلام دهید و تسلیم فرمانش باشید».

---

استاد منعم: آری درست گفتی ما هنگامی که نام امیرمؤمنان علی (علیه‌السّلام) و سایر امامان معصوم (علیهم‌السّلام) را می‌بریم، «علیه السّلام» می‌گوئیم، ولی این به آن معنی نیست که ما آن‌ها را پیامبر و یا در درجه پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌دانیم.
دکتر سماوی: پس به چه دلیل بر آن‌ها سلام و صلوات می‌فرستید؟
استاد منعم: به دلیل همین آیه‌ای که خوانده شد «انّ اللّه و ملائکته یصلّون علی النّبیّ...» آیا تفسیر این آیه را خوانده‌ای؟ مفسران شیعه و سنّی به اتّفاق نقل می‌کنند: هنگامی که این آیه نازل شد، جمعی از اصحاب از پیامبر پرسیدند: «ای رسول خدا اصل سلام بر تو را فهمیدیم ولی نفهمیدیم چگونه بر تو درود و صلوات بفرستیم؟» پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در پاسخ فرمود: ‌ بگوئید: «اللهم صلّ علی محمّد و آل محمّد کما صلّیت علی ابراهیم و آل ابراهیم و آل ابراهیم فی العالمین انّک حمید مجید؛ خدایا درود و رحمت بفرست بر محمّد و آل محمّد، ‌ همان گونه که بر ابراهیم و آل ابراهیم در میان جهانیان درود و رحمت فرستادی، ‌ تو ستوده و اجابت‌کننده هستی».

۲.۱ - نهی از صلوات ناقص

نیز فرمود: «لا تصلّوا علیّ الصّلاة البتراء؛ هرگز بر من صلوات ناقص نفرستید».
پرسیدند: «صلوات ناقص چیست؟»
فرمود: «این‌که فقط بگوئید «اللّهمّ صلّ علی محمّد» (بدون دنباله آن) ناقص است، ‌بلکه بگوئید: «اللهم صلّ عّلی محمّد و آل محمّد» که صلوات کامل است».
در روایات متعدّد آمده که صلوات کامل بفرستید و جمله «آل محمّد» را در آخر آن، حذف نکنید، ‌و حتّی در تشهد نماز، ‌تمام فقهای اهل‌بیت‌ (علیهم‌السّلام‌) آن را واجب می‌دانند، ‌و از فقهای اهل تسنّن، امام شافعی آن را در تشهّد دوّم نمازهای واجب، واجب می‌داند جالب این‌که شافعی بر همین فتوا، ‌در شعر معروف خود چنین تصریح می‌کند:
یااَهْلَ بَیْت رَسُولِ اللّه حُبُّکُمُ فَرْضٌ مِنَ اللّه فِی الْقُرآنِ اَنْزَلَهُ
کَفاکُمُ مِنْ عَظِیمِ الْقَدْرِ اِنَّکُمُ مَنْ لَمْ یُصَلِّ عَلَیکُمْ لاصلاةَ لَهُ
: «ای اهل بیت رسول خدا! دوستی شما فریضه‌ و واجبی است که خداوند در قرآن، آن را نازل کرده است، ‌در مقام و عظمت شما همین بس که هر کس در نماز بر شما صلوات نفرستد، نمازش باطل است».

---

دکتر سماوی در حالی که سخت تحت تاثیر قرار گرفته بود، و این گفتار مستدل بر قلبش نشسته بود، گفت: در این جهت می‌پذیرم که آل محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شریک در صلوات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هستند، و ما هم وقتی که صلوات بر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرستیم، اصحاب و آل آن حضرت را نیز شریک در صلوات می‌سازیم، ‌ ولی این را قبول نداریم که اگر تنها نام علی‌ (علیه‌السّلام‌) ذکر شد بگوئیم «علیه‌السّلام‌» یا «سلام خدا بر او». نگارنده گوید: در قرآن در ‌سوره صافّات می‌خوانیم: «سلام علی آل یاسین؛ سلام بر آل یاسین»، از ابن عباس نقل شده که منظور از آل یاسین، آل محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هستند، بنابراین مطابق قرآن، ‌رواست که با ذکر هر یک از امامان آل محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، بگوئیم: «علیه‌السّلام‌»، حتی افرادی از علمای متعصّب اهل تسنّن مثل ابن روزبهان، که به اشکال تراشی معروف است، ‌ قبول دارد که منظور از «آل یاسین»، آل محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هستند.
جالب این‌که در سوره صافات بر افرادی مانند نوح و ابراهیم و موسی و ‌هارون و همه مرسلین سلام شده است، از این مطلب می‌توان فهمید، که آل محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در ردیف پیامبران هستند، ‌و آیه مذکور دلیل بر افضلیت و امامت آل محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است؛

---

استاد منعم: آیا کتاب صحیح بخاری را قبول دارید؟
دکتر سماوی: آری، ‌ این کتاب را امامی عالی مقام از امامان مورد قبول اهل تسنّن، ‌ تالیف نموده، و صحیح‌ترین کتاب بعد از قرآن است.
استاد منعم، کتاب صحیح بخاری را از کتاب‌خانه‌اش آورد و صفحه‌ای از آن را گشود و به من داد تا بخوانم، ‌ دیدم در آن صفحه نوشته: «فلان شخص ما را حدیث کرد، از فلان شخص دیگر و او از علی علیه‌السّلام‌» من تا جمله «علیه‌السّلام‌» را دیدم تعجّب کردم، باور نمی‌کردم که حقیقت داشته باشد، ‌با خود می‌گفتم نکند این کتاب، ‌ صحیح بخاری نباشد، سراسیمه بار دیگر آن را گرفتم و دقیق خواندم، دیدم همان است که دیده بودم، ‌شک و تردید بر طرف گردید.
استاد منعم، صفحه دیگری از کتاب صحیح بخاری را گشود، که در آن نوشته شده بود: «علی بن ‌الحسین علیهما‌السلام ما را حدیث کرد» . دیگر هیچ جوابی نداشتم جز این‌که شگفت‌زده بگویم: سبحان اللّه! بعداً من بار دیگر با نا‌باوری کتاب صحیح بخاری را ورق زدم، دیدم در مصر توسّط «انتشارات شرکت حلبی و فرزندان» چاپ شده است...به هر حال راهی جز پذیرفتن حقیقت نداشتم.

---