مناجات خمس عشر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مناجات خمس عشر، مجموعه دعاهای پانزده‌گانه‌ای که از
امام سجاد (ع) نقل شده است. این دعاها، در کتاب‌های
صحیفه سجادیه،
بحارالانوار و
مفاتیح الجنان نقل شده است. محور این مناجات‌ها مباحث اخلاقی و عرفانی است. در شرح این مناجات خمس عشر کتاب‌هایی نوشته شده است.
مناجات خمس عشر در کتاب‌های صحیفه سجادیه،
بحارالانوار و
مفاتیح الجنان آمده است.
علامه مجلسی می‌گوید: «این مناجات را در برخی از کتاب‌های اصحاب دیدم که از امام سجاد (ع)
روایت کرده‌اند»؛وَ مِنْهَا الْمُنَاجَاةُ الْخَمْسَ عَشْرَةَ لِمَوْلَانَا عَلِی بْنِ الْحُسَینِ صَلَوَاتُ
اللَّهِ عَلَیهِمَا وَ قَدْ وَجَدْتُهَا مَرْوِیةً عَنْهُ (ع) فِی بَعْضِ کُتُبِ الْأَصْحَابِ رِضْوَانُ
اللَّهِ عَلَیهِمْ»؛ در حالی که ایشان نامی از آن کتاب‌ها نبرده و سند روایت را هم نقل نکرده است.
.
شیخ حرّ عاملی نیز در «الصحیفة الثانیة السجادیة» این مناجات پانزده‌گانه را از دعاهای سجادیه دانسته و بدون هیچ تردیدی به امام سجاد (ع) نسبت داده است. روایت مناجات خمس عشر
مرسل است، ولی چون مطالب و مفاهیم موجود در این مناجات‌ها با اصول و آموزه‌های
قرآنی و دعاهای مأثور دیگر موافق است، خواندن آن اشکالی ندارد.
•
محمدتقی مجلسی ـ پدر
علامه مجلسی ـ می‌گوید: «شایسته است که سالک الی
الله مداومت بر خواندن مناجات خمس عشر داشته باشد»
• بعضی از شاگردان
سید علی طباطبایی صاحب
ریاض از قول وی نقل می‌کردند که ایشان دائما می‌گفت: من چندین سال است که بر قرائت این مناجات مداومت دارم و بر اثر قرائت این مناجات‌ها، خداوند بر قلب من انوار حکمت، معرفت و محبت را تابانده است به صورتی که قابل شمارش نیست و من این مناجات‌ها را در استجابت دعا تجربه نموده‌ام، و سالکان و عبادت کنندگان بر قرائت این مناجات مداومت می‌کنند.
•
محمد تقی مصباح یزدی در
درس اخلاق، سلسله مباحثی در شرح مناجات خمس عشر برگزار کرد و مباحث اخلاقی وی در کتاب
سجاده‌های سلوک شرح مناجات های حضرت سجاد(ع)، در دو جلد منتشر شد. جلد اول شرح مناجات اول تا مناجات هشتم و جلد دوم شرح مناجات نهم تا مناجات پانزدهم است.
• مناجات عارفان نام کتابی است به قلم
حسین انصاریان، که در بخش دوم آن ترجمه منظوم مناجات خمس عشر آورده شده است.
•
علیرضا رجالی تهرانی نیز کتابی به نام زمزمه‌های عارفانه، در شرح مناجات خمسة عشر دارد.
• کتاب شرح مناجات خمسه عشر، به زبان فارسی، که مولف آن
عبدالعلی بزرگی در قرن سیزده قمری است.
• بلاغت و عرفان در مناجات خمسه‌عشر امام سجاد (ع)؛ تالیف علی شمس‌ناتری، یوسف رسولی.
•در بارگاه نور: ترجمه و شرح مناجات خمسه عشره تالیف نورالله علیدوست خراسانی.
•مناجات سید ساجدین و زمزم صفا، نام دو کتابی است که محسن غرویان در شرح مناجات خمس عشر نگاشته است.
علامه مجلسی در بحارالانوار زمان قرائت مناجات‌های خمس عشر را به تفکیک آورده
ولی
شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان زمان قرائت‌ها این مناجات‌ها را ذکر نکرده است.
از دیدگاه
عبدالله جوادی آملی نظم تدوینی مناجات خمس عشر قابل تأمل است و
عالمان اخلاق باید نظم این مناجات ها را سامان دهند. وی معتقد است:
:: ... چنانکه نظم تدوینی برخی ادعیه نیز قابل تامل است؛ مثلا، اولین مناجات از «مناجات خمس عشرة» که از
امام سجاد (صلوات
الله علیه) نقل شده، در ترتیب کنونی آن، «
مناجات تائبان» و آخرین آن، «
مناجات زاهدان» است؛ در حالی که اگر این پانزده مناجات پانزده مرحله، یا منزلت باشد، مناجات زاهدان، در ردیف مناجات های اولیه است ، نه آخرین مناجات؛ یعنی، انسان، نخست توبه می کند و زهد می ورزد و از رذایل می رهد و سپس به فضایل بار می یابد که عالیترین فضیلت، «
حب لقاء
الله» و بالاتر از آن، «
حب الله» است. همان طور که فقیه کارشناس یا اصولی صاحب نظر، مسائل فقهی یا اصولی را سامان می بخشد و مرتب می کند،
عالم اخلاق نیز باید با بررسی های کارشناسانه، درجات سیر و سلوک را از ادعیه و مناجات ها کاملا استنباط کند. پس همان طور که
عالمان اخلاق باید
آیات، روایات و سیره
معصومین (علیهم السلام) را سامان ببخشند، ادعیه و اذکار را نیز باید سامان بدهند؛ زیرا تبیین مراحل و مراتب ادعیه نیاز به بحث های
علمی دارد.
مناجات التائبینمناجات الخائفینمناجات الذاکرینمناجات الراجینمناجات الراغبینمناجات الزاهدینمناجات الشاکرینمناجات الشاکینمناجات العارفینمناجات المتوسلینمناجات المحبینمناجات المریدینمناجات المطیعینمناجات المعتصمینمناجات المفتقرین
• مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق و مصحح: موسوی کرمانی، حسین، اشتهاردی، علی پناه، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، قم، ۱۴۰۶ق.
• مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
• قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، نشر مشعر، قم، ۱۳۸۷ش.
• آقا بزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، جلد ۲۲، بیروت، دارالاضواء، بی تا.
• جوادی آملی، عبدالله، مراحل اخلاق در قرآن، محقق علی اسلامی، انتشارات اسراء، چاپ هفتم، قم، ۱۳۸۶ ش.
• باقریان موحد، سید رضا، رسول جعفریان، مهدی مهریزی، کتاب‌شناسی نیایش‌های شیعه، موسسه فرهنگی دین پژوهی بشر، تهران، ۱۳۹۲ش.
(با تلخیص و اضافات)
اسلام کوئست نت
