مناجات الهیات حضرت امیر (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مناجات الهیات حضرت امیر -علیه‌السّلام -و ما نزل من القرآن دو رساله نگاشته
ابو عبید الله محمد بن عمران مرزبانی خراسانی الاصل است.
اين دو رساله نگاشته
ابو عبيد اللّه محمد بن عمران
مرزبانى خراسانى الاصل است كه به
سال ۲۹۷ ه ق در
بغداد متولد و در سال ۳۸۴ ه ق و بنا بر روایتی دیگر در سال ۳۷۱ و یا ۳۷۸ ه ق در همان شهر چشم از جهان فروبست. از این رو وی را خراسانی بغدادی نیز نامیده‌اند.
«مناجات الهیات» راز و نیاز
علی -علیه‌السّلام- با ذات اقدس الهی است
که فرازهای آن با واژه «الهی» آغاز می‌شود. شاید وجه تسمیه کتاب به این نام، توسط مترجم آن
خواجه عبد الحق سبزواری نیز همین نکته باشد. هر چند در دست نوشت کهن این مناجات و نیز در
بحار الانوار و
مصباح کفعمی از آن به عنوان
مناجات امیرالمؤمنین یاد شده است.
در اهمیت آن همین بس که مرحوم آیت
الله مرعشی آن را به
کبریت احمر و
حجر مکرم توصیف کرده‌اند. همچنین استاد محمد مشکات پس از
صحیفه سجادیه و معدودی ادعیه، این مناجات را معتبرترین مناجات می‌داند. این مناجات افزون بر قوت و زیبایی نثر و آرایه‌های ادبی، شامل مضامین عالی عرفانی، فلسفی و اخلاقی است که هر فیلسوفی را به تامل و هر عارف و صاحبدلی را به وجد می‌آورد.
برخی در حجیت سند این روایت- به جهت
خبر واحد بودنش- خدشه کرده‌اند، ولی بر فرض عدم حجیت
سند ، به پیروی از پیشینه فقهای عظام می‌توان گفت ضعف سندی مانع استفاده از مضامین عمیق و انیق آن نمی‌شود و می‌توان با تمسک به
اخبار من بلغ و نیز
قاعده تسامح در ادله سنن ، آن را مانند دیگر مناجاتهای معتبر خواند و
ثواب برد.
ترجمه این مناجات توسط
خواجه عبد الحق بن محمد سبزواری از مترجمان و کاتبان زبردست سده‌های ۹ و ۱۰ هجری قمری به
سال ۹۰۸ ه ق نگاشته شده است. نثر ترجمه یک دست نیست، گاه بسیار روان، شیوا و جذاب و گاه متکلفانه است.
۱- نسخه‌ای که از طریق
علی بن فضل الله بن علی بن عبدالله حسنی راوندی (پسر) روایت و به خط نسخ در اواخر
قرن ششم هجری کتابت شده است.
۲- نسخه‌ای که توسط خواجه
عبد الحق بن محمد سبزواری به سال ۹۰۸ هجری به خط نسخ کتابت شده است.
این نسخه نسبت به نسخه قبلی کاملتر و حجیم تر است و از سوی
ابو الرضا
فضل الله بن علی بن عبدالله راوندی (پدر) روایت شده است.
این رساله حاوی روایت‌هایی پیرامون آیاتی از سوره‌های:
بقره ،
آل عمران ،
حج ،
نمل ،
سجده ،
احزاب ،
مریم ،
صافات ،
ص ،
زمر ،
مؤمنون ،
جاثیه ،
مجادله ،
صف ،
تحریم ،
هل اتی ،
مطففین و
بینه می‌باشد که در شان علی -علیه‌السّلام- نازل شده است.
نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی به شماره ۴۰۱ به خط نسخ و ثلث. این نسخه به خط خوشنویس شهیر سده‌های ۵ و ۶ هجری قمری یعنی
ابو الدر جمال الدین یاقوت مستعصمی ملقب به «قبلة الکتاب» در ۱۹
رمضان سال ۶۰۶ هجری قمری برای کتابخانه
خلیفه عباسی کتابت شده است.
این نسخه به کوشش علی اوجبی و بحثی مفصل در باره سند حدیث در مقدمه کتاب به همراه یادداشتی از استاد محمد مشکات و نیز نسخه بدل‌ها و تصویر نسخ خطی و واژه نامه‌ای در آخر آن از سوی سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۱۳۷۸ به چاپ رسیده است.
نرم افزار گنجینه روایات، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
